“
Papritmas, sikur një fat kirurg të më paskej operue për një verbni të kahershme tue pasë sukses të plotë e të menjëhershëm, ngre kryet nga jeta jeme anonime drejt vetdijes së kjartë të mënyrës si ekzistoj. Dhe shoh se gjithë çka kam ba, çka kam mendue, çka kam qenë, asht njëfarë mashtrimi dhe marrije. Habitem me atë që nuk kam arritë të shoh. Çuditem me sa kam qenë tue vu re se në fund të fundit nuk jam. Shoh, si në një pllajë diellin që thyen retë, jetën teme të shkueme; dhe vërej, me habi metafizike, sesi të gjitha gjestet e mia ma të sigurta, idetë e mia ma të kjarta dhe qëllimet ma logjike s’kenkan tjetër përpos një dehje e lindun me ne, një çmenduni natyrore, një injorancë madhore. Mirpo as nuk kam recitue. Më kanë recitue. Nuk kam qenë aktori, por gjestet e tij.
Gjithë ç’kam ba, mendue e qenë, asht një shumë nënshtrimi, qoftë ndaj një miti kallp që kam pandehë temin pse kam veprue nisë nga ai, qoftë ndaj një peshe rrethanash që kam ngatërrue për ajrin që frymëmerrja. Në ktë çast të të pamit, jam një vetmitar i menjëhershëm që e njeh veten azilant në vendin ku e kam pandehë veten prore qytetar. Në ma të thellën brendësi t’asaj që kam mendue nuk kam qenë un.
Më ngërthen këtbotë një terror sarkastik i jetës, një ligështim që shkon përtej kufijve t’individualitetit të ndërgjegjshëm. E di se kam qenë një gabim dhe një humbje rruge, se nuk kam jetue kurr, se kam ekzistue veç pse kam mbushë kohë me ndërgjegje e mendim. Dhe ndjesia jeme për vedin asht ajo që zgjohet mbas një gjumi plot andrra reale, ase t’atij që asht lirue, falë një tërmeti, nga drita e pakët e burgut me të cilën qe mësue.
Asht kaq e vështirë me e përshkrue atë që ndihet kur ndien se ekziston përnjëmend, dhe se shpirti asht një entitet real, sa nuk di cilat janë fjalët njerzore me të cilat mund ta përcaktojmë. S’e di në kam ethe, si ndiej, në kam reshtë së pasi ethet e të qenit njeri që flen jetën. Po, e përsëris, jam si një udhëtar që papritmas gjendet në një qytet të huej pa e ditur si ka mbërritë aty; dhe më vijnë në mendje rastet e atyne që humbasin kujtesën, dhe janë tjetërkush për shum kohë. Kam qenë një tjetër për shum kohë (që nga lindja te ndërgjegja), dhe zgjohem tash në mes t’urës, kthye me fytyrë kah lumi, tue ditë se ekziston në mënyrë ma të qendrueshme sesa ai që un kam qenë deri tash. Por qyteti m’asht i panjohun, rrugët të reja, dhe sëmundja pa shërim. Pres pra tue hedhë vështrimin prej urës, se mos kalon e vërteta, dhe se mos ristabilizohem i asgjashëm dhe i sajuem, inteligjent e natyror.
Kje një çast, dhe kaloi sakaq. Shoh tashma mobiljet që më rrethojnë, dizajnin e letrës së vjetër të mureve, diellin përmes xhameve të pluhunt. Pashë të vërtetën për një çast. Kjeshë për një çast, vetdijshëm, çka njerzit e mëdhenj janë përballë jetës. Kujtoj aktet e tyne dhe fjalët e tyre, dhe nuk e di a kjenë tundue edhe ata në mënyrë fitimtare nga Demoni i Realitetit. Mos me ditë për veten d.m.th. me jetue. Me ditë ndopak për veten d.m.th. me mendue. Me u ba me ditë për veten, papritmas, si në ktë moment shëlbyes, d.m.th. me e pasë qilembyll sytë nocionin e monadës intime, të fjalës magjike të shpirtit. Por një dritë e papritun djeg gjithçka, konsumon gjithçka. Na zhvesh deri edhe nga vetja e jonë.
Kje vetëm një çast, dhe un e pashë veten. Mandej, s’di ma me thanë çka kjeshë. Dhe në fund, kam gjumë, pse, s’di pse, mendoj se kuptimi asht me fjetë.
Fernando Pessoa – “Libri i shqetsimit nga Bernardo Soares”
(shqipëroi: Astrit Cani)
”
”