“
Dilek Kipleri: Emir vs.
Teklik
215. 1. şahıs: -ayin (kitabelerde - ayın, -äyin'den daha fazla) -ayın, -äyin; -ayn, -äyn; ünlü ile biten fiil tabanlarından sonra: -yin, -yın; n ağzında da, nadiren: -ayan, -ayan; -yan, -yän.
bol-ayın "olayım"; aya-yın "hürmet edeyim"; tilä-yn (UII 5,12) "dileyeyim"; olur-ayn (Man. Erz... 18,29) "oturayım"; bol-ayan (MI 12,11) "olayım", İstisna olarak, sona, şahıs zamiri de gelir: bart-ayın män (KP 9,7) "kırayım".
2. şahıs: Sadece fiil tabanı, yahut -ġıl, -gil. kıl "kıl!"; aya-ġıl "hizmet et!"; yaygın olan än-gil'in yerine äŋil "eğil!".
3. şahıs: -zun, -zün; kitabelerde -çun, -çün (krş. Eski Moğolca HY ok-su "vereyim"?); alkın-zun "azalsın"; bädizäd-zün "çizsin, resmetsin"; bol-ma-zun "olmasın"; ...bolmazun; ...bolçun (IE 11) "...olmasın ...olsun", kir-zkün (KP 45,6) "girsin"; -zün yazılması gereken bir istinsah hatası. - Bazen âdet olmadığı üzere, isim durumunda kullanılır: yılıka-zunın (MII 8,16) "mağfiretiyle"; yarlıka-zu (IE 29) "buyursun" ile paralel bir yerde yarlıka-duk üçün var.
Çokluk
1.şahıs: -alım, -älim; (n ağzında:) -alam, -äläm; ünlü ile biten fiil tabanlarından sonra: -lım, -lim.
2. şahıs: -⁰ŋ: Bu şekil, tek kişi için nezaket ifadesi olarak da kullanılır, -ıŋlar vs. ise, nezaket şekli olarak değil, sadece çokluk olarak kullanılır.
kalıġlan-ıŋlar "gayret ediniz"; yançal-aŋlar (MI 9,12) "eziliniz"; täk-inklär (Man. Erz. 27,33, başka yerlerdeki g'nin yerine, ekseriya, k kullanan bir metin) "gelin, değin".
3. şahıs: -zunlar, -zünlär, yahut, teklik şekilleri. Bunlar aynı zamanda 2. şahsa saygı hitabı olarak da kullanılır.
Bu şekillerin yerine, yer yer daha hafif bir mana ifadesiyle, -ġay şekli gelir: bar-ma-ġay sin (KP 19,3) "gitmeyeceksin", "gitme işte!"; yara-ġay (KP 48,6) "olsun! iyi!".
Emrin olumsuzu, ekseriya, bir izin verilmeyiş ifade eder: köni ıd-ma-lım (HtV 261) "hakikaten göndermeyelim (hakikaten göndermemeliyiz)""; kör-mä-yın (KP 63,2) "görmeyeyim, (görmek istemiyorum)".
”
”