Orwell Why I Write Quotes

So long as I remain alive and well I shall continue to feel strongly about prose style, to love the surface of the earth, and to take a pleasure in solid objects and scraps of useless information.

All the papers that matter live off their advertisements, and the advertisers exercise an indirect censorship over news.

When I sit down to write a book, I do not say to myself, 'I am going to produce a work of art.' I write it because there is some lie that I want to expose, some fact to which I want to draw attention, and my initial concern is to get a hearing.

In our age there is no such thing as 'keeping out of politics.' All issues are political issues....

All writers are vain, selfish, and lazy, and at the very bottom of their motives there lies a mystery. Writing a book is a horrible, exhausting struggle, like a long bout of some painful illness. One would never undertake such a thing if one were not driven on by some demon whom one can neither resist nor understand. For all one knows that demon is simply the same instinct that makes a baby squall for attention. And yet it is also true that one can write nothing readable unless one constantly struggles to efface one's own personality. Good prose is like a windowpane.

If you have no money, men won't care for you, women won't love you; won't, that is, care for you or love you the last little bit that matters.

England is the most class-ridden country under the sun. It is a land of snobbery and privilege, ruled largely by the old and silly.

I had the lonely child's habit of making up stories and holding conversations with imaginary persons, and I think from the very start my literary ambitions were mixed up with the feeling of being isolated and undervalued. I knew that I had a facility with words and a power of facing unpleasant facts, and I felt that this created a sort of private world in which I could get my own back for my failure in everyday life.

[T]he more one is conscious of one's political bias, the more chance one has of acting politically without sacrificing one's aesthetic and intellectual integrity.

No book is genuinely free from political bias. The opinion that art should have nothing to do with politics is itself a political attitude.

In our time, political speech and writing are largely the defense of the indefensible.

An army of unemployed led by millionaires quoting the Sermon on the Mount—that is our danger.

England is not the jewelled isle of Shakespeare's much-quoted message, nor is it the inferno depicted by Dr Goebbels. More than either it resembles a family, a rather stuffy Victorian family, with not many black sheep in it but with all its cupboards bursting with skeletons. It has rich relations who have to be kow-towed to and poor relations who are horribly sat upon, and there is a deep conspiracy of silence about the source of the family income. It is a family in which the young are generally thwarted and most of the power is in the hands of irresponsible uncles and bedridden aunts. Still, it is a family. It has its private language and its common memories, and at the approach of an enemy it closes its ranks. A family with the wrong members in control - that, perhaps is as near as one can come to describing England in a phrase.

I knew that I had a facility with words and a power of facing unpleasant facts, and I felt that this created a sort of private world in which I could get my own back for my failure in everyday life.

Never use the passive where you can use the active.

An illusion can become a half-truth, a mask can alter the expression of a face.

I do not think one can assess a writer's motives without knowing something of his early development. His subject matter will be determined by the age he lives in... but before he ever begins to write he will have acquired an emotional attitude from which he will never completely escape. It is his job, no doubt, to discipline his temperament and avoid getting stuck at some immature stage, in some perverse mood; but if he escapes from his early influences altogether, he will have killed his impulse to write.

... the writer knows more or less what he wants to say, but an accumulation of stale phrases chokes him like tea-leaves blocking a sink.

It is bound to be a failure, every book is a failure, but I do know with some clarity what kind of book I want to write.

In our age there is no such thing as ‘keeping out of politics’. All issues are political issues, and politics itself is a mass of lies, evasions, folly, hatred and schizophrenia.

The great mass of human beings are not acutely selfish. After the age of about thirty they abandon individual ambition—in many cases, indeed, they almost abandon the sense of being individuals at all—and live chiefly for others, or are simply smothered under drudgery.

Aesthetic enthusiasm. Perception of beauty in the external world, or, on the other hand, in words and their right arrangement. Pleasure in the impact of one sound on another, in the firmness of good prose or the rhythm of a good story. Desire to share an experience which one feels is valuable and ought not to be missed. The aesthetic motive is very feeble in a lot of writers, but even a pamphleteer or writer of textbooks will have pet words and phrases which appeal to him for non-utilitarian reasons; or he may feel strongly about typography, width of margins, etc. Above the level of a railway guide, no book is quite free from aesthetic considerations.

This invasion of one’s mind by ready-made phrases (lay the foundations, achieve a radical transformation) can only be prevented if one is constantly on guard against then, and every such phrase anesthetizes a portion of one’s brain.

I dreamed I dwelt in marble halls, And woke to find it true; I wasn't born for an age like this; Was Smith? Was Jones? Were you?

It is a fact that any rich man, unless he is a Jew, has less to fear from Fascism than from either Communism or democratic Socialism.

Quite apart from anything else, the rule of money sees to it that we shall be governed largely by the old—that is, by people utterly unable to grasp what age they are living in or what enemy they are fighting.

Here one comes upon an all-important English trait: the respect for constituitionalism and legality, the belief in 'the law' as something above the state and above the individual, something which is cruel and stupid, of course, but at any rate incorruptible. It is not that anyone imagines the law to be just. Everyone knows that there is one law for the rich and another for the poor. But no one accepts the implications of this, everyone takes for granted that the law, such as it is, will be respected, and feels a sense of outrage when it is not. Remarks like 'They can't run me in; I haven't done anything wrong', or 'They can't do that; it's against the law', are part of the atmosphere of England. The professed enemies of society have this feeling as strongly as anyone else. One sees it in prison-books like Wilfred Macartney's Walls Have Mouths or Jim Phelan's Jail Journey, in the solemn idiocies that take places at the trials of conscientious objectors, in letters to the papers from eminent Marxist professors, pointing out that this or that is a 'miscarriage of British justice'. Everyone believes in his heart that the law can be, ought to be, and, on the whole, will be impartially administered. The totalitarian idea that there is no such thing as law, there is only power, has never taken root. Even the intelligentsia have only accepted it in theory. An illusion can become a half-truth, a mask can alter the expression of a face. The familiar arguments to the effect that democracy is 'just the same as' or 'just as bad as' totalitarianism never take account of this fact. All such arguments boil down to saying that half a loaf is the same as no bread. In England such concepts as justice, liberty and objective truth are still believed in. They may be illusions, but they are powerful illusions. The belief in them influences conduct,national life is different because of them. In proof of which, look about you. Where are the rubber truncheons, where is the caster oil? The sword is still in the scabbard, and while it stays corruption cannot go beyond a certain point. The English electoral system, for instance, is an all but open fraud. In a dozen obvious ways it is gerrymandered in the interest of the moneyed class. But until some deep change has occurred in the public mind, it cannot become completely corrupt. You do not arrive at the polling booth to find men with revolvers telling you which way to vote, nor are the votes miscounted, nor is there any direct bribery. Even hypocrisy is powerful safeguard. The hanging judge, that evil old man in scarlet robe and horse-hair wig,whom nothing short of dynamite will ever teach what century he is living in, but who will at any rate interpret the law according to the books and will in no circumstances take a money bribe,is one of the symbolic figures of England. He is a symbol of the strange mixture of reality and illusion, democracy and privilege, humbug and decency, the subtle network of compromises, by which the nation keeps itself in its familiar shape.

I am not able, and I do not want, completely to abandon the worldview that I acquired in childhood. So long as I remain alive and well I shall continue to feel strongly about prose style, to love the surface of the earth, to take pleasure in solid objects and scrapes of useless information. It is no use trying to suppress that side of myself. The job is to reconcile my ingrained likes and dislikes with the essentially public, non-individual activities that this age forces on all of us.

But there is also the minority of gifted, wilful people who are determined to live their own lives to the end, and writers belong in this class. Serious writers, I should say, are on the whole more vain and self-centred than journalists, though less interested in money.

For the hair has grown on my upper lip And the clergy are all clean-shaven

Writing a book is a horrible, exhausting struggle, like a bout of some painful illness. One would never undertake such a thing if one were not driven on by some demon whom we can neither resist nor understand.

The only question that matters is where one's real sympathies will lie when the pinch comes. The intellectuals who are so fond of balancing democracy against totalitarianism and ‘proving’ that one is as bad as the other are simply frivolous people who have never been shoved up against realities. They show the same shallow misunderstanding of Fascism now, when they are beginning to flirt with it, as a year or two ago, when they were squealing against it. The question is not, ‘Can you make out a debating-society “case” in favour of Hitler?’ The question is, ‘Do you genuinely accept that case? Are you willing to submit to Hitler’s rule? Do you want to see England conquered, or don’t you?’ It would be better to be sure on that point before frivolously siding with the enemy. For there is no such thing as neutrality in war; in practice one must help one side or the other.

Like all other modern people, the English are in process of being numbered, labelled, conscripted, ‘coordinated’. But the pull of their impulses is in the other direction,

Why I Write,

The opinion that art should have nothing to do with politics is itself a political attitude.   It

By revolution we become more ourselves, not less.

I wanted to write enormous naturalistic novels with unhappy endings, full of detailed descriptions and arresting similes, and also full of purple passages in which words were used partly for the sake of their own sound.

What I have most wanted to do throughout the past ten years is to make political writing into an art. My starting point is always a feeling of partisanship, a sense of injustice. When I sit down to write a book, I do not say to myself, ‘I am going to produce a work of art’. I write it because there is some lie that I want to expose, some fact to which I want to draw attention, and my initial concern is to get a hearing. [...] My book about the Spanish civil war, Homage to Catalonia, is of course a frankly political book, but in the main it is written with a certain detachment and regard for form. I did try very hard in it to tell the whole truth without violating my literary instincts. But among other things it contains a long chapter, full of newspaper quotations and the like, defending the Trotskyists who were accused of plotting with Franco. Clearly such a chapter, which after a year or two would lose its interest for any ordinary reader, must ruin the book. A critic whom I respect read me a lecture about it. ‘Why did you put in all that stuff?’ he said. ‘You've turned what might have been a good book into journalism.’ What he said was true, but I could not have done otherwise. I happened to know, what very few people in England had been allowed to know, that innocent men were being falsely accused. If I had not been angry about that I should never have written the book.

So long as I remain alive and well I shall continue to feel strongly about prose style, to love the surface of the earth, and to take pleasure in solid objects and scraps of useless information. It is no use trying to suppress that side of myself. The job is to reconcile my ingrained likes and dislikes with the essentially public, non-individual activities that this age forces on all of us.

Orwell, of course: Political language—and with variations this is true of all political parties, from Conservative to anarchist—is designed to make lies sound truthful and murder respectable, and to give an appearance of solidity to pure wind.

Of course I stole the title for this talk, from George Orwell. One reason I stole it was that I like the sound of the words: Why I Write. There you have three short unambiguous words that share a sound, and the sound they share is this: I I I In many ways writing is the act of saying I, of imposing oneself upon other people, of saying listen to me, see it my way, change your mind. It’s an aggressive, even a hostile act. You can disguise its qualifiers and tentative subjunctives, with ellipses and evasions—with the whole manner of intimating rather than claiming, of alluding rather than stating—but there’s no getting around the fact that setting words on paper is the tactic of a secret bully, an invasion, an imposition of the writer’s sensibility on the reader’s most private space.

It is forbidden to dream again; We maim our joys or hide them; Horses are made of chromium steel And little fat men shall ride them. "Why I Write" (1946)

When I sit down to write a book, I do not say to myself, ‘I am going to produce a work of art’. I write it because there is some lie that I want to expose, some fact to which I want to draw attention, and my initial concern is to get a hearing. But I could not do the work of writing a book, or even a long magazine article, if it were not also an aesthetic experience.

And yet I, and others of my ilk, am reviled in terms far harsher than those kept for the real opponents like the Creationists. We are labelled ‘accommodationists’ for our willingness to give religion a space not occupied by science. We are put down in terms that denote powerful emotion, way beyond reason. In The God Delusion by Richard Dawkins, I am likened to Neville Chamberlain, the pusillanimous appeaser of Hitler. Jerry Coyne, the author of both the book and the blog Why Evolution is True and an ardent fan of Dawkins and Christopher Hitchens, wrote about one of my books in terms used by George Orwell: ‘There are some ideas so absurd that only an intellectual could believe them.’ The Minnesota biologist PZ Myers, who writes the blog Pharyngula, has referred to me as a ‘clueless gobshite’. And if I had a dollar for everyone who has made a pun out of my last name, I would be a very rich man. Because I will not toe the line absolutely or bow down in praise of Dawkins and company, because I laugh at their pretensions and positions, I am anathema maranatha. [Curb your enthusiasm]

Böylesi büyük ve bilinçli ihanetin İngiltere'de başarıya ulaşması olası değil, hatta denenmeye değecek kadar bile olası değil. Bununla birlikte, süper vergi ödeyenlerin çoğu için bu savaş bedeli ne olursa olsun durdurulması gereken delice bir aile çekişmesi. Yukarılarda bir yerlerden, muhtemelen de çoktan kurulmuş olan bir gölge kabineden bir "barış" hareketinin yola koyulduğuna şüphe yok. Bu insanlar yenilgi anında değil ama sıkıntıya hoşnutsuzluğun eklendiği durağan bir dönemde şans bulacaklar. Teslim olmaktan değil, yalnızca barıştan söz edecekler ve kuşkusuz kendilerini ve belki başka insanları iyi niyetle hareket ettiklerine ikna edecekler.

Son yedi yıllık tarih, komünizmin Batı Avrupa'da hiçbir şansının olmadığını mükemmel bir biçimde ortaya koydu. Faşizmin çekiciliği daha büyük.

Naziler, İngilizce konuşulan ülkelerde hiçbir zaman ciddi bir destekle karşılaşmadılar. Yaydıkları öğreti; daha çok orta sınıf entelijansiyası içinde bulunan, kendi ülkesini sevmeyi bırakmış olan, ama yine de vatanseverlik gereksinimi duyduğu için Rusya'ya karşı vatansever hisler geliştiren nadir bir insan tipini çekiyordu.

İngiliz entelijansiyası hiç olmazsa hedefleri açısından Avrupalılaştırılmış. Aşçılıklarını Paris'ten, fikirleriniyse Moskova'dan alıyorlar. Ülkelerinin genel vatanseverliğinde bir çeşit karşıt görüş adacığı oluşturuyorlar. İngiltere, belki de, entelektüelleri milliyetlerinden utanan yegane büyük ülkedir. Sol çevrelerde daima, İngiliz olmanın hafif utanılacak bir şey olduğu ve at yarışından içyağı pudingine her İngiliz geleneği ile dalga geçmenin bir görev olduğu hissedildi. Neredeyse her İngiliz entelektüelin, bir sadaka kutusundan para çalmaktan değil de, "Tanrı Kraliçeyi Korusun" sırasında hazırolda durmaktan daha çok utanacak olması garip bir olgu, ama aynı zamanda tartışmasız olarak doğru. Tüm o hassas yıllar boyunca çok sayıda solcu kimi zaman aşırı pasifist, kimi zaman şiddetle Rusya yanlısı, ama daima Britanya karşıtı bir görüşü yaymaya çalışarak İngilizlerin ahlâkını bozuyordu. Bunun ne kadar etkili olduğu tartışılabilir, ama kesinlikle belirli bir etkisi olmuştur.

Mekanik kahkahasıyla Bloomsbury entelinin, en az süvari albayı kadar modası geçti. Modern bir ulus ikisine de katlanamaz. Vatanseverlik ile zeka yeniden bir araya gelmek zorunda.

Bu kapitalist bir savaş" ve "Britanya emperyalizmi" yağma uğruna savaşıyor diye sızlanan solcuların kafası geriye bakacak şekilde vidalanmış.

Bu insan grupları arasında ne pasifistler ne komünistler ne de Kara Gömlekliler kendi çabasıyla büyük çaplı bir "savaşı durdurun" hareketi oluşturabilir. Fakat teslim olma koşullarının pazarlığını yapan hain bir hükümet için işlerin kolaylaşmasına yardımcı olabilirler. Fransız komünistleri gibi, milyonerlerin yarı bilinçli ajanlarına dönüşebilirler.

Geçtiğimiz yirmi yıl boyunca, İngiliz solcuları arasında revaçta olan olumsuz, aylak görüş, entelektüellerin vatanseverlik ve fiziksel cesaretle dalga geçmeleri, İngiliz ahlakını yok etme ve hayata karşı hazcı bir "benim ne işime yarar ki" yaklaşımını sürekli yayma çabaları, zarar vermekten başka bir şey yapmadı. Bu insanların hayalini kurduğu yumuşak Milletler Cemiyeti evreninde yaşıyor olsaydık bile zararlı olurdu, ama Führerlerin ve bombardıman uçaklarının çağında bir felaketti. İster hoşumuza gitsin, ister gitmesin, ayakta kalmanın bedeli sıkılık.

İngiliz antimilitarizminin yabancı gözlemcileri tiksindirmesinin nedeni, Britanya İmparatorluğu'nu görmezden gelmesidir. Saf ikiyüzlülük gibi görünür.

Belirli bir noktanın ötesinde, askeri gösteriler yalnızca halkın orduya gülmeye cesaret edemeyeceği ülkelerde mümkündür.

İngiltere'de vatanseverlik sınıftan sınıfa farklı biçimlere bürünür, ama hepsini bir arada tutan bir bağ görevi görür. Yalnızca Avrupalılaşmış entelijansiyanın ona karşı bağışıklığı vardır.

İngiliz sol entelijansiyasının zihniyeti, yarım düzine haftalık ve aylık dergiden öğrenilebilir. Tüm bu dergiler hakkında hemen göze çarpan şey genelde olumsuz, mızmız tutumları; yapıcı önerilerden daima ve tamamen yoksun olmalarıdır. Buralarda, asla iktidar konumunda olamamış, asla da olmayacak insanların sorumsuz şikayetleri dışında pek az şey vardır. Diğer bir dikkat çekici karakteristik özellikleri, fikirler dünyasında yaşayan insanların duygusal anlamda çok sığ olmaları ve fiziksel gerçeklikle çok az temasları olmasıdır.

İngiliz sol entelijansiyasının zihniyeti, yarım düzine haftalık ve aylık dergiden öğrenilebilir. Tüm bu dergiler hakkında hemen göze çarpan şey genelde olumsuz, mızmız tutumları; yapıcı önerilerden daima ve tamamen yoksun olmalarıdır. Buralarda, asla iktidar konumunda olamamış, asla da olmayacak insanların sorumsuz şikayetleri dışında pek az şey vardır. Diğer bir dikkat çekici karakteristik özellikleri, fikirler dünyasında yaşayan insanların duygusal anlamda çok sığ olmaları ve fiziksel gerçeklikle çok az temasları olmasıdır. Çoğu sol entelektüel, 1935'e kadar pasifistlerdi, 1935-1939 yılları arasında Almanya'ya karşı savaş çığlıkları attılar ve savaş başladığında derhal yatıştılar. İspanya İç Savaşı sırasında en "anti-faşist" olanların şimdi en yenilgici olanlar olduğu düşüncesi yaygın olsa da, tam olarak doğru değil. Ve bunun altında İngiliz entelijansiyasından pek çok isim hakkındaki önemli bir olgu yatıyor: Ülkenin ortak kültürüyle olan bağlarını koparmış olmaları.

İngiltere savaştan nasıl çıkarsa çıksın, üstünde az önce bahsettiğim karakteristik özelliklerin büyük etkisi olacak. Ruslaştırılacağını ya da Almanlaştırılacağını umut eden entelektüeller hayal kırıklığına uğrayacaklar. Nezaket, riyakarlık, düşüncesizlik, kanuna hürmet ve üniforma düşmanlığı var olmayı sürdürecek, aynı içyağı pudingi ve puslu gökyüzü gibi. Bir ulusal kültürü ortadan kaldırmak için, yabancı bir düşmanın uzun süreli işgali gibi çok büyük bir felakete gerek vardır.

1939 Ağustosu'nun sonlarında Britanyalı tüccarlar Almanya'ya konserve, kauçuk, bakır ve gomalak satmak uğruna birbiri ardına taklalar atarken, savaşın bir ya da iki hafta içinde başlayacağını açık ve net olarak biliyorlardı. Bu, boğazınızı kesecek birisine ustura satmak kadar akıllıca olsa da, "iyi iş"ti.

Felaketin yarattığı şok Bevin gibi birkaç gibi becerikli adamı öne çıkardı ama genel olarak hâlâ 1931-1939 yıllarını Hitler'in tehlikeli olduğunu bile keşfedemeden geçirmiş insanlar tarafından yönetiliyoruz. Eğitilemezlerden oluşan bir kuşak, cesetlerden yapılmış bir kolye gibi boynumuzda asılı.

Yirmi yıllık duraklama ve işsizliğin ardından, bütün İngiliz sosyalist hareketi, halk kitlelerinin arzulanabilir bulacağı bir sosyalizm versiyonu üretmekten bile acizdi. İşçi partisi ürkek bir reformizmi savunuyordu, Marksistler modern dünyaya on dokuzuncu yüzyıldan kalma gözlükleriyle bakıyorlardı. Her ikisi de, tarımı ve emperyal sorunları görmezden geliyor ve orta sınıfları karşılarına alıyordu. Sol propagandanın boğucu aptallığı, fabrika müdürlerinden pilotlara, donanma subaylarından çiftçilere, beyaz yakalılardan esnaflara ve polislere, gerekli olan insanlardan oluşan sınıfları bütünüyle korkutup kaçırmıştı. Bütün bu insanlara sosyalizmi rızklarını tehdit eden ya da kışkırtıcı, yabancı, onların vereceği isimle "Britanya karşıtı" bir şey olarak görmeleri öğretilmişti. Yalnızca orta sınıfın en yararsız kesimi olan entelektüeller harekete yöneldiler.

The opinion that art should have nothing to do with politics is itself a political attitude,” George Orwell argued in his essay “Why I Write,

Fakat iki savaş arasındaki yıllar boyunca hem devrimci hem de uygulanabilir bir sosyalist program çıkmadı; çünkü temelde kimse büyük bir değişimin olmasını istemiyordu. İşçi Partisi liderleri, maaşlarını alıp belirli aralıklarla Muhafazakarlarla görev değiş tokuşu yaparak hayatlarına devam etmek istiyorlardı. Komünistler konforlu bir şekilde eziyet görüp, sonsuz yenilgilerle karşılaşıp, ardından suçu başkalarına atarak hayatlarına devam etmek istiyorlardı. Sol entelijansiya, Blimpler ile gülüp dalga geçerek, orta sınıf ahlakının altını oyup yine de en sevdikleri hissedarların çanak yalayıcısı konumunu koruyarak hayatına devam etmek istiyordu. İşçi Partisi'nin politikaları, muhafazakarlığın bir biçimine, "devrimci" politikaya inanıyormuş gibi yapma oyununa dönüşmüştü.

Yazmak istiyorum, çünkü ortaya çıkarmak istediğim bir yalan, dikkat çekmek istediğim bir olgu var ve başlangıçtaki kaygım, sesimi duyurmak. (Çev: Levent Konca)

Hayvan Çiftliği, ne yaptığımın tamamen bilincinde olarak politik ve sanatsal amaçları bir bütünde kaynaştırmayı denediğim ilk kitaptı.

Şimdi bir anlamda "sol" olmayan bir entelijansiyanın var olmadığı belirtilmeli. Son sağcı entelektüel belki de T. E. Lawrence'tı. Yaklaşık 1930'dan beri, "entelektüel" olarak tanımlanacak herkes var olan düzenden müzmin, memnuniyetsiz halde yaşıyor. Böyle de olmak zorunda, çünkü kurulmuş olduğu haliyle toplumda ona yer yok. Tamamen durağan olan, ne gelişen ne de parçalarına ayrılan bir imparatorlukta ve temel becerisi aptallığı olan insanlar tarafından yönetilen bir İngiltere'de "zeki" olmak şüphelidir. T.S. Eliot'ın şiirlerini ve Karl Marx'ın teorilerini anlayabilecek türden bir beyniniz varsa, üst kademedekiler her tür önemli işten uzak tutulmanızı sağlar. Entelektüeller, kendilerine yalnızca edebiyat eleştirmenliğinde ve sol siyasi partilerde bir görev edinebilirler.

İngiliz egemen sınıfının ahlaki açıdan oldukça güvenilir olduğunu daima göstermiş olan şey, savaş zamanı kendilerini öldürtmeye hazır olmalarıdır. çok sayıda dük, kont vs. Flanders'teki son seferde öldürüldü. Bu insanlar, kimi zaman ilan edildikleri gibi kinik hainler olsalardı, bu yaşanmazdı. Amillerini yanlış anlamamak önemli, yoksa insan eylemlerini öngöremez. Onlardan beklenecek olan şey kalleşlik ya da fiziksel korkaklık değil, aptallık, bilinçsiz sabotaj, yanılmaz bir yanlış olanı yapma içgüdüsüdür. Kötücül ya da tamamıyla kötücül değil, yalnızca eğitilmezlerdir. Ancak paralarını ve iktidarlarını kaybettiklerinde, aralarında genç olanlar hangi çağda yaşadıklarını anlayabileceklerdir.