Na Umeed Quotes

..Ona se verovatno tačno seća na kom smo se sastanku poljubili?... Ja, priznajem, ne... Jer svoj život sam počeo da brojim tek od tog poljupca, pa nadalje... Bilo je od našeg prvog izlaska milion penala, onih filmskih situacija, pri susretu, u kolima, na stepeništu, ali nekako sam se plašio da je poljubim, slutio sam da bi to moglo da pokvari sve? I bio sam u pravu... Prvim poljupcem, kao tamnocrvenim carskim pečatom, u momentu je poništila haotičnu hrpu mojih uspomena, i iz pretenciozne Biografije Mog Momčenja prezrivo iscepila sve one stranice na kojima se pominju devojke, ljubav, strast... Koliko samo promašenih tema? Iz jedne naizgled prozaične popodnevne gužve nadošla je lagano i nezadrživo, kao talas, osmehnula se, potopila me zagrljajem, i tiho se povukla ka tamnoj pučini svoje tajanstvenosti... Da... A more ume nemilosrdno da se primiri... Katkad me, eto, oseka danima i danima ostavi nasukanog i samog... Ali delići Onog Talasa zapali su u svaku božiju pukotinu Ove Stare Stene... I, ma šta da se desi... U meni će zauvek ostati ona so...

Na oltar okrutnog idola boljeg života svakodnevno se prinose životi stotina devojaka i mladića. I - što je još gore - težnja za boljim životom neprestano spušta ionako niske duhovne kriterijume. Bolji život je apsolutno obezvredio patnju i smrt. Odgurnuo ih je na krajnju društvenu marginu. Na smrt se popreko gleda, niko neće da pati, niko o smrti ne misli, niko je ne razmatra, makar kao mogućnost i na kraju dolazimo do toga da više niko ne ume da umre.

Gleda, bled i prljav. Ne ume ni da čita ni da piše, a u njemu već klija naklonost ka bezumnom nasilju. Sva se istorija vidi na tom licu: dete, otac čovekov

Naučio sam da biti voljen ne znači ništa, a da je voleti sve, da je sposobnost da osećamo, ono što daje vrednost i lepotu našem postojanju. Gde god bi se na zemlji pojavilo ono što se može nazvati srećom, bilo je satkano od emocija. Novac nije ništa, ni moć nije ništa. Mnogi imaju i jedno i drugo, a ipak su nesrećni. Lepota nije ništa, video sam lepe muškarce i lepe žene koji su bili nesrećni uprkos svojoj lepoti. Ni zdravlje nije sve; svako je zdrav ko se tako oseća; bilo je bolesnika punih volje za životom koji su je negovali do samog kraja i bilo je zdravih koji su venuli mučeni strahom od patnje. ... Ali sreća je uvek bila tamo gde je neko umeo da voli i živi za svoja osećanja; ako ih je negovao, ako ih nije gazio i nije ih potiskivao, ona su mu donosila zadovoljstvo. Lepota ne pruža radost onome ko je poseduje, već onome ko ume da je voli i da joj se divi.

Ćovek može svašta izdržati, jer se na svašta ume naviknuti. Što u zamišljanju izgleda nepodnosivo, u stvarnosti postane obično. Zato je odstojanje važno. Važno je naviknuti se na stvarnost, imati vremena za to. Nisam bio srećan zbog moga mudrovanja, ali nisam ni potcenjivao njegovu upotrebnu vrednost. Treba nešto učiniti, rekoh sebi, da Elizabeta ovo veče preturi preko glave. Sutra će nam sva zla ovog sveta izgledati manja, a nedoumice takve da iz njih ipak izlaz postoji.

Ljudske predstave o Zemlji, čak i posle mirenja sa solarnom teorijom, nepopravivo su pompezne. Ljudske predstave o kosmosu neizlečivo antropocentrične. Koliko su, u međuvremenu, istinite? Da li je, uistinu, jedino čoveku, s njegovom besmrtnom dušom, dato i pravo da eksperimentiše s drugim živim bićima? Da li uistinu, jedino on može, sme, ume svoje istine saznavati putem patnje, nesreće, umiranja drugih? Jedino on u tzv. laboratorijama imati krvave žrtvenike svoje žeđi za saznavanjem. Zar i čovekova Zemlja ne bi mogla biti tek nečija laboratorija, ljudi nečije eksperimentalne životinje, na kojima neka napredna civilizacija s humanom ravnodušnošću prema životu, testira svoje intergalaktičke insekticide, a visokosisarska ih populacija ovde dole u agoniji doživljava kao sve strašnije bolesti. Naravno da bi to Zemlja mogla biti. Da bi ljudi to mogli biti. Jer, što je u Sunčevom sistemu čovek, u drugom može biti insekt. Insekt progonjen ovde, može biti gospodarska rasa negde drugde. Ekologija ne poznaje univerzalno prvenstvo, a biologija nikome ne priznaje pravo da večno bude u vrhu života. To bi na razuman način objasnilo uništavajuće epidemije, tumačene dosad spontanostima nepoznatog mehanizma. I Mojsijeve biblijske pošasti, i Crnu smrt, kugu od 1347, koja je do 1350, samo za tri godine eksperimentisanja bacilom Pasteurella Pestis, odnela trećinu Evropljana, četrdesetak miliona ljudskih zamoraca, podleglih ekstrasteralnoj inokulaciji španskom influencom ranih dvadesetih ovog stoleća, laboratorijsku regularnost kineskih epidemija, vulkanske provale smrtonosnih infekcija među kičmenjacima, pa, zašto ne, i tri bolesnice na aerodromu Heathrow. Jasne bi postale propasti Atlantisa, drevnih mediteranskih civilizacija. Astečke imperije i s naučnom preciznošću mogli bi se predvideti završeci savremenih kultura, kao što se u minut može predskazati sudbina laboratorijskih životinja koje su nadživele eksperimentalnu svrhu.

Mur je počeo da priča o svojoj ženi: „U početku, Bile, ona je bila toliko zavisna od mene da ju je bukvalno hvatala histerija kada sam morao da odem u muzej na posao. Uspeo sam da izgradim njen ego do tačke u kojoj joj više nisam bio potreban, i posle toga mi je jedino preostalo da odem. Više ništa nisam mogao da uradim za nju.” (..) „I on stvarno veruje u to”, pomislio je Li. „Baš kao i u ono sranje o izgradnji ega svoje žene. On ume da uživa u zadovoljstvima otrovne malicioznosti, i da istovremeno vidi sebe kao sveca. Pravi podvig.

Naučio sam da biti voljen ne znači ništa, a da je voleti sve, da je sposobnost da osećamo, ono što daje vrednost i lepotu našem postojanju. Gde god bi se na zemlji pojavilo ono što se može nazvati srećom, bilo je satkano od emocija. Novac nije ništa, ni moć nije ništa. Mnogi imaju i jedno i drugo, a ipak su nesrećni. Lepota nije ništa, video sam lepe muškarce i lepe žene koji su bili nesrećni uprkos svojoj lepoti. Ni zdravlje nije sve; svako je zdrav ko se tako oseća; bilo je bolesnika punih volje za životom koji su je negovali do samog kraja i bilo je zdravih koji su venuli mučeni strahom od patnje. Ali sreća je uvek bila tamo gde je neko umeo da voli i živi za svoja osećanja; ako ih je negovao, ako ih nije gazio i nije ih potiskivao, ona su mu donosila zadovoljstvo. Lepota ne pruža radost onome ko je poseduje, već onome ko ume da je voli i da joj se divi.

Te godine je, dakle, u zvaničnu i prijateljsku posetu našoj zemlji došao car Abisinije, Haile Selasije. Visokog gosta, uticajnog člana pokreta nesvrstanih, Tito je carski, kako i dolikuje, ugostio u lovištu Karađorđevo. Sionski Lav, Negus Negasta, Car Careva, Haile Selasije, bio je strastan lovac. Svečana dvorana njegovog dvora u Adis Abebi bila je bogato ukrašena kožama lavova, risova, tigrova, leoparda, jaguara i kuguara, prepariranim glavama jelena, losova, antilopa, bivola i političkih neprijatelja. Svih, ukratko, divljih ljudi i životinja osim medveda. Medveda u Etiopiji, Africi uopše, naprosto, nema. Gospodine maršale, rekao je Selasije Brozu jednog jutra u Karađorđevu, vaše lovište je sjajno. Ulovili smo mnoštvo muflona, jarebica, tetreba, fazana, divljih svinja i zečeva. Ali ja bih voleo da odstrelim jednog medveda. Možete li mi izaći u susret? Kako uglednom gostu, takoreći caru careva, reći da u Socijalističkoj Autonomnoj Pokrajini Vojvodini nema medveda. Ugled zemlje je bio doveden u pitanje. U Jugoslaviji je, bar u statistici i bar na papiru, moralo biti svega. Tito je kao iz topa rekao: Rano sutra medvjed-kapitalac biti će vaš. Čim se negus povukao u svoje odaje, Tito je pozvao generala Đurića. Objasnio mu šta je na stvari. Rekao mu da će on, Tito, i car Selasije u pet i petnaest ujutru biti na čeki, a da u pet i petnaest očekuje da iz šipražja izađe medved. I da on, to jest Đurić, pazi šta radi. Jutra su tamo prohladna. Ne mogu oni dugo čekati. A on, Đurić, neka vidi što mu je činiti. General Đurić je bio čovek posebnog kova. Izlazio je on na kraj i sa težim zadacima. Rano ujutru, Selasije i Tito, obavijeni izmaglicom, s puškama na gotovs, stajali su na čeki prekraćujući vreme u srdačnom i prijateljskom razgovoru o bilateralnim odnosima dveju prijateljskih zemalja. Tačno u pet i petnaest, u zakazano vreme, iz magle je, vozeći bicikl, izronio medved. U prvi mah niko nije mogao verovati svojim očima. Zver je, ričući, slineći i benaveći se, nezadrživo nadirala na biciklu marke rog. Tito je odmah pomislio na diverziju. Na neprijateljsku emigraciju! Sasvim razložno, uostalom. Jer, medved koji ume da vozi bicikl sigurno ume i da puca. Lezite, Vaše veličanstvo, povikao je Tito. Atentat! Hteo je da pozove Rankovića. Ali Ranković je bio daleko, u Beogradu, i samo što nije bio smenjen. Selasije nije hteo da zalegne. Judejski Lav nikada ne uzmiče pred opasnošću. A medved je punom brzinom jurišao na čeku. Negusova naivnost privremeno je izvadila stvar. Gospodine maršale, rekao je Car Careva, znao sam da je u socijalističkoj Jugoslaviji životni standard izuzetno visok, ali da ovde i medvedi imaju bicikle, o tome nisam mogao ni sanjati. Tito je bio ponosan. A obezbeđenje je hitro reagovalo. Misleći da je tu reč o pokušaju atentata - ispalili su na medveda granatu iz ručnog bacača. Silina eksplozije sirotu je životinju raznela na komade od kojih je najkrupniji - glava - pala pravo negusu pred noge. Tito je kasnije, zbog pretrpljene sramote, hteo da smeni kompletan vojni i bezbednosni vrh, a da generala Đuriča degradira u čin zastavnika prve klase. Ali je od namere odustao kada se stvar takoreći razjasnila. General Đurić je, u stisci sa vremenom, nemajući pri ruci upotrebljivu životinju, iz cirkusa Adria rekvirirao medveda obučenog da vozi bicikl i da, kreveljeći se, zabavlja decu i odrasle imbecile. Medveda su nakljukali jakim sedativima i pravovremeno ga pustili u blizini čeke. Sve bi bilo u redu da medved nije naišao na lovočuvarev bicikl, po navici ga uzjahao i odvezao se pravo u preranu smrt.

Ali kakve veze ima Stendal sa psihičkim poremećajem? Stendal je najslavniji primer slične nedaće, i zato je izabran kao paradigma. Francuski pisac je zapravo u svom putopisu u Italiji, opisao slabost koja ga je obuzela upravo u Firenci, prilikom posete bazilici Santa Kroče. Godina je 1817; Stendal, pošto se dolazeći iz Bolonje spustio sa Apenina, ulazi u Firencu kroz kapiju San Galo i odmah odlazi u baziliku. U brdima, tokom noći, kočiju u kojoj je putovao napali su razbojnici koji verovatno nisu bili na nekom zavidnom estetskom nivou. Pred bazilikom njegovo srce mahnito lupa. Preplavljuje ga snažno osećanje izazvano atmosferom duboke religioznosti u crkvi, njenim pročeljem i grobnicama slavnih ljudi. Na kraju, u pratnji jednog opata odlazi u kapelu Nikolini, gde ostaje da posmatra Volteranove Sibile. U tom trenutku javlja se slabost. Stendal beleži: "Kao omađijan posmatrao sam veličanstvenu lepotu, gledao sam je izbliza, dodirivao sam je, da tako kažem. Dosegao sam onu tačku duševnog stanja na kojoj se susreću božanski čulni osećaji koje umetnost pruža i najstrastvenija osećanja. Kada sam izašao iz bazilike srce mi je udaralo snažnim damarima, to u Berlinu zovu "živcima": osećao sam kako iz mene ističe život, hodao sam u strahu da se ne srušim." Ali "turista" Stendal ume da se nosi sa slabošću koja ga je obuzela, njegova kultura mu daje protivotrov koji mu pomaže da se izleči: "Seo sam na jednu od klupa na trgu Santa Kroče; s uživanjem sam ponovo pročitao one Foskolove stihove koje nosim u lisnici ne obazirući se na njihovu mestimičnu nesavršenost: bio mi je potreban prijatelj s kojim ću podeliti svoje duševno stanje". Stendal nosi sa sobom stihove "Grobova" u kojima Foskolo opeva grobove italijanskih velikana: i upravo u trenutku kada ga obizima snažan osećaj bola on traži neki umirujući znak (prijatelja) u kojem će se ogledati da bi podelio to osećanje, obuzdao ga i jezički izrazio.

Slučaj je hteo da se nađem s Meštrovićem u srdačnijim odnosima i duže vremena u Amsterdamu nego u Beogradu. Čudnovato, to se dogodilo ne povodom izložbe o kojoj govorim i na čije otvaranje nije došao, već povodom međunarodnog kongresa Pen-kluba koji se održavao u Holandiji 1931. Meštrović nije bio pisac, ali je zagrebački centar slao njega kao svoga delegata na taj kongres na kojem se on pojavio sa urednikom Nove Evrope, svojim neumornim biografom Milanom Ćurčinom. Izaslanici beogradskog centra bili su Isidora Sekulić, na koju se zalud čekalo da dođe, Jovan Dučić, koji je doputovao brodom iz Egipta gde je bio naš poslanik, i najposle ja, koji sam stigao u Hag iz Pariza, gde sam se zadržavao prikupljanjem slika za muzej. Ivan Meštrović i Jovan Dučić, koji su se dvadesetinu godina ubrajali u prijatelje, nisu se razdvajali za tih nekoliko holandskih svojih dana. Nisam ih ni ja napuštao, iako sam se rado usamljivao. Kraj svega poštovanja prema njima dvojici, više su me privlačili holandski ljudi i predeli, slike Vermerove i Rembrantove, mostovi i kanali po gradovima, automobili po putevima, brodovi po pristaništima, horizonti Severnoga mora. Ali ako nismo bili nerazdvojni, svugde smo se susretali, i ja sam ih, kada bih se našao sa njima, sa najvećom radoznalošću slušao. Ništa nije privlačnije za mladog pisca nego posmatrati starije i slavnije od sebe i, diveći se onome kod njih u čemu se čine nedostžni, radovati se otkriću onog u čemu su mali. I fizički i duhovno, Jovan Dučić i Ivan Meštrović su bili različni. Lak u pokretu i u duhu, brz na rečima i na osmehu, Jovan Dučić je, zračeći vedrinom, voleo da stoji i da hoda i, prav i visok, da govori - u paradoksima i sa humorom koji nije bio bez ironije - ne samo stoga što treba i mora nešto da kaže, nego i zato što voli i ume govoriti i želi da ga slušaju. Ivan Meštrović, kome je više priličilo da sedi no da stoji, bio je trom u pokretima i spor na rečima, ali sa težinom u mislima, nepokolebljiv u uverenju i uporan u odbrani, i govorio malo i oprezno, prećutkujući i ono što se očekivalo da kaže. Koliko je jedan umeo govoriti, toliko je drugi znao slušati. Jednog dana, našli smo se zajedno za stolom na terasi kazina u Sheveningenu i nastavili jučeranji razgovor, za koji nam se činilo da nije bio ni prekidan, - bilo je u našem raspoloženju toliko bezbrižnosti ko da nema i kao da neće nikad biti na svetu zla i nesreće. Dučić je pričao o piscima koje je tih dana upoznao i pred nama se čudio otkud su se našli na kongresu kad on nikad ni za jednog nije čuo, i divio se ulicama u Amsterdamu, u kojima je svaka druga kuća banka, i ulicama u Beogradu, u kojima je svaka druga kuća krčma. Meštrović ga je dopunjavao poređenjem holandskih žena s dalmatinskim i Severnog mora s Jadranskim, ostavljajući nama da iz njegovih zapažanja izvedemo zaključke. Najmanje su njih dvojica raspravljali o skulpturi i poeziji, i ja sam to tumačio u sebi time što se Meštrović ne razume u poeziju, a Dučić u skulpturu. Bilo je leto, no veče sveže i more nemirno, i kad je po ponoći zahladnelo, prešli smo u dvoranu, gde smo bili sami. Prvi put sam tada čuo da je Ivan Meštrović u mladosti imao na posetnici pored prezimena Meštrović i prezime Gabrilović. Dučić ga je uveravao, s velikom ozbiljnošću i usrdnošću, da se nije mogao prezivati Gabrilović, nego Gavrilović, i da je pravoslavnoga porekla. Meštrović je, ne bez osmeha, pristajao da bude Srbin, ali ne i pravoslavljanin, i poricao Dučićeva filološka i verska objašnjenja. Ponovo su se približili kad su se opomenuli da je Meštrović starinom iz Fojnice, u Bosni, a Dučić rodom iz Trebinja, u Hercegovini. Na kraju su se, na Dučićev predlog, saglasili da su obojica veliki umetnici. Svitalo je kada su se rastajali, puni obazrivosti i hvale jedan za drugog. Sam idući u svoj hotel, nisam mogao a da se ne pitam, kad su se u svemu slagali, zašto u onom jednom nisu.

Znam u minut kada sam [definitivno odlučio da odem iz Srbije]. Osnovali smo Evropski pokret, imali smo podružnice na teritoriji cele bivše Jugoslavije, u nekih četrdeset mesta. U proleće su došla dva Žaka, kako su ih zvali. Jedan je bio Žak Delor, a drugome se ne sećam prezimena. Oni su došli u Jugoslaviju i ponudili bespovratno pet milijardi dolara i pridruženi status za Jugoslaviju u Evropskoj zajednici, pod uslovom da reši svoje međunacionalne unutrašnje probleme. To je bila podrška programu Ante Markovića. Meni se to činilo izuzetno značajnim. Onda sam pošao kod svih predsednika svih republičkih skupština u Jugoslaviji, da im kažem da bi trebalo da o tom predlogu raspravljaju u skupštini. Između ostalih, bio sam kod Krajišnika u Sarajevu. Sa mnom je bio Zoran Pajić, profesor Univerziteta iz Sarajeva, koji je bio član našeg Evropskog pokreta. Kada sam to izložio Krajišniku, on mi je rekao: „Znate šta, prvo da mi svršimo ova naša posla, pa ćemo onda u Evropu.” Ja sam kazao: „Ako ja dobro razumem ta vaša posla, to je krv do kolena.” On na to nije ni trepnuo: “Ako treba krv do kolena, onda krv do kolena.” Toga trenutka sam shvatio da se na ključnim pozicijama na kojima se donose odluke nalaze opasni ljudi, i možda opasni ludaci. Shvatio sam da tu nikakve priče ne pomažu i da će stvarno da padne krv, a kada padne krv, onda više niko ne ume da misli. Onda se misli iz stomaka. Svako ide svome i onda priče ne pomažu.

Dečaku je kibuc činio dobro. Tamo, odakle su pre 2000 godina otišli njegovi preci, mogao se naučiti nečemu što se u Americi ume da zaboravi - da na svetu, možda, postoje i drugi.

STANICA U PUSTINJI Tako malo Grka u Lenjingradu je sada, da smo porušili grčku crkvu kako bismo na praznom mestu sazidali koncertnu salu. U takvoj arhitekturi ima nečeg beznadežnog. Uostalom, koncertna dvorana sa hiljadu i više mesta nije baš tako beznadežna: to je hram, i to hram umetnosti. Ko je kriv što vokalna umetnost okuplja više ljudi no što mogu znamenja vere? Šteta je jedino što sada nećemo izdaleka videti uobičajenu kupolu, već rugobno ravnu crtu. Al što se rugobe proporcija tiče, čovek ne zavisi od njih, već češće od proporcija rugobnosti. Odlično se sećam kako su je rušili. Bilo je proleće, a ja sam išao u goste jednoj tatarskoj porodici koja je stanovala u blizini – kroz prozor pogledavši, grčku sam crkvu video. Sve je počelo od tatarskih razgovora, a posle su se upleli zvuci, koji su se prvo stapali s govorom, a zatim ga ubrzo zaglušili. U crkvenu baštu ušao je buldožer sa tegom za vrh obešenim i zidovi su počeli brzo da se predaju. Smešno bi bilo ne predati se kad si zid a pred tobom stoji rušilac. Osim toga, buldožer ju je mogao smatrati neživim predmetom i, u izvesnom smislu, sebi sličnim. A u neživom svetu nije uobičajeno vraćanje udaraca. Onda su doterali kamione, i dizalice. Zatim sam kasno uveče sedeo na ruševinama apside, u rupama oltara zjapila je noć. Tako sam kroz te rupe na oltaru gledao zahuktale tramvaje i niz mutnjikavih fenjera. I tako sam kroz prizmu crkve video ono što se u crkvi uopšte ne može sresti. Jednom će, kad nas nestane, tačnije – posle nas, na našem mestu naći isto tako nešto na šta će se užasnuti svako ko nas je znao. Al neće biti mnogo onih koji su nas znali. Tako, po navici, psi dižu šapu na starom mestu; ograda je davno srušena, al njima se, verovatno, ona u snu pričinja. Njihovi snovi javu potiru. Il zemlja možda miris onaj čuva. Šta li će im kuća nakazna! Za njih je tu baštica, lepo vam kažem – baštica. A ono što je očigledno za ljude, potpuno je svejedno psima. To se zove „pseća vernost“, i ako se već dogodilo da govorim ozbiljno o štafeti pokolenja, onda verujem samo u tu štafetu; tačnije, u one koji osećaju miris. Tako je malo Grka sada u Lenjingradu, i, uopšte, nema ih mnogo van Grčke. Ili ih je, barem, premalo da bi se sačuvala zdanja vere. Od njih niko ne traži da veruju da mi gradimo. Jedna je, verovatno, stvar krstiti naciju, dok je nositi krst već sasvim nešto drugo. Oni su imali samo jednu dužnost. Nisu umeli da je izvrše. „Ti, sejaču, ralo svoje čuvaj, a vreme za klasanje mi ćemo odraditi.“ Oni svoje ralo nisu sačuvali. Noćas gledam kroz prozor i mislim o tome gde smo došli. I od čega smo dalje: od pravoslavlja ili od helenizma? Šta nam je blisko? I šta je pred nama? Ne očekuje li nas druga sad era? I ako je tako, šta nam je zajednička dužnost? I šta treba da joj prinesemo na žrtvu?

Kaisy kahoon ke mery liay kya ho tum? Khwahish hoty tu mit jaty, Zaroorat hoty tu poori ho jaty, Aadat hoty tu badal jaty, Majboori hoty, khatam ho jaty, Waqt hoty ager tu guzar jaty, Jo nishan hoty, kahin tu mil jaty. Tu kya ho, aakhir ho kya tum? Saasain kahoon, khwaab kahoon, Faasla kahoon ke sairaab kahoon? Khushi kahoon, gham kahoon, Apna kal kahoon ya haal hoon? Umeed kahoon, ehsaas kahoon, Tumhain jeet kahoon ke haar kahoon? Sakoon kahoon, afat kahoon, Masti kahoon ya firaak kahoon? Sooraj kahoon, parinda kahoon, Hoor kahoon ke khaak kahoon? Khudai kahoon, Khuda kahoon, Apni khudi kahoon ya alfaaz kahoon? Ke jo kahoon, kam hi kam hi kahoon, Keh ke bhi kuch na khas kahoon!! Phir kaisy kahoon ke mery liay kya ho tum? Haan, yeh sab tu nhi ho tum. Par meray liay tu mery sab ho tum. Meray tab ho tum, Meray ab ho tum. Kya keh doon ke meray rab ho tum? Meray kufriya sawaalon ka jawab ho tum. Tu tum ho, ke nahi ho tum?

Bio sam hroničar, lako, jer kada se dovoljno izmakne neko ko je čuo, sakupio i pročitao mnoštvo fragmenata, odjednom se pred njim ukaže oblik, ne nejasan i maglovit, već sasvim jasan i određen, kao što se iza putnika prikaže šuma tek kada izađe iz nje i popne se na brdo. I mada hroničar, baš kao ni putnik, ne poznaje svako drvo ni svaku stazu, ipak zna kako je prošao kroz tu šumu, te ume da je opiše onima koji još nisu prošli kroz nju. Osetio je, poput putnika, strah od nepoznatog tokom brojnih noći provedenih u šumskom mraku, čuo čudne zvuke, video oči nepoznatih bića… iako možda ponešto preuveliča ili izmeni, bilo iz namere, ili nehata, pa i neznanja, to je ipak najbliže što će šumi prići onaj koji sluša, osim ako se ne odluči da i sam prođe kroz nju.

Surpreende-me que os pais consintam. Ao que se diz, é um casamento de amor. - De amor! - exclamou a embaixatriz. - Onde foram arranjar ideias tão antediluvianas?Quem fala de paixão nos nossos dias? - Que quer, minha senhora - disse Vronski -, essa velha moda, tão ridícula, continua a não querer ceder o lugar. - Tanto pior para os que a mantêm! Em matéria de casamentos felizes, só conheço os casamentos de conveniência. - Seja! Mas não acontece, muitas vezes, que esses casamentos caem desfeitos em pó à aparição dessa paixão que era tratada como intrusa? - Dê-me licença: por casamento de conveniência, entendo aquele que se faz quando de ambas as partes se passou já pelas loucuras da juventude. O amor é como a escarlatina, é preciso apanhá-lo. - Nesse caso, devia-se arranjar um processo de o inocular, como as bexigas. - Durante a minha juventude, estive apaixonada por um sacristão - declarou a princesa Miagki. - Gostava bem de saber se o remédio operou. - Pondo de parte brincadeiras - disse Betsy - , creio que para conhecer o amor é preciso, primeiro enganar-se, depois reparar o erro. - Mesmo depois do casamento? - perguntou, rindo, a embaixatriz. - Nunca é tarde para o arrependimento - disse o diplomata, citando um provérbio inglês. - Exactamente - aprovou Betsy. - Cometer um erro, repará-lo depois, eis o que importa. Que pensa disto, minha querida? - perguntou a Ana , que escutava a conversa sem falar, com um meio sorriso nos lábios. - Creio - respondeu Ana, brincando com a luva - que, se há tantas opiniões quantas cabeças, há também tantas maneiras de amar quantos os corações. (...) Durante toda essa Primavera, não foi ele próprio e conheceu minutos trágicos. "Não posso viver sem saber o que sou e com que fim fui posto no mundo", dizia consigo. "E uma vez que não posso alcançar esse conhecimento, torna-se-me impossivel viver." "No infinito do tempo, da matéria, do espaço, uma bolha-organismo se forma, se mantém um momento, depois rebenta...Essa bolha sou eu!" Este sofisma doloroso era o único, o supremo resultado do raciocínio humano durante séculos; era a crença final que se encontrava na base de quase todos os ramos da actividade científica; era a convicção reinante, e, sem dúvida porque lhe parecia ser a mais clara, Levine penetrara-se involuntariamente dela. Mas esta conclusão parecia-lhe mais que um sofisma; via nela a obra cruelmente irrisória de uma força inimiga a que importava subtrair-se. O meio de libertar-se estava ao alcance de cada um...E a tentação do suicídio perseguiu tão frequentemente este homem saudável, este feliz pai de família, que ele afastava das suas mãos todas as cordas e não se atrevia a sair com a espingarda. No entanto, em vez de queimar os miolos, continuou simplesmente a viver.

Surpreende-me que os pais consintam. Ao que se diz, é um casamento de amor. - De amor! - exclamou a embaixatriz. - Onde foram arranjar ideias tão antediluvianas?Quem fala de paixão nos nossos dias? - Que quer, minha senhora - disse Vronski -, essa velha moda, tão ridícula, continua a não querer ceder o lugar. - Tanto pior para os que a mantêm! Em matéria de casamentos felizes, só conheço os casamentos de conveniência. - Seja! Mas não acontece, muitas vezes, que esses casamentos caem desfeitos em pó à aparição dessa paixão que era tratada como intrusa? - Dê-me licença: por casamento de conveniência, entendo aquele que se faz quando de ambas as partes se passou já pelas loucuras da juventude. O amor é como a escarlatina, é preciso apanhá-lo. - Nesse caso, devia-se arranjar um processo de o inocular, como as bexigas. - Durante a minha juventude, estive apaixonada por um sacristão - declarou a princesa Miagki. - Gostava bem de saber se o remédio operou. - Pondo de parte brincadeiras - disse Betsy - , creio que para conhecer o amor é preciso, primeiro enganar-se, depois reparar o erro. - Mesmo depois do casamento? - perguntou, rindo, a embaixatriz. - Nunca é tarde para o arrependimento - disse o diplomata, citando um provérbio inglês. - Exactamente - aprovou Betsy. - Cometer um erro, repará-lo depois, eis o que importa. Que pensa disto, minha querida? - perguntou a Ana , que escutava a conversa sem falar, com um meio sorriso nos lábios. - Creio - respondeu Ana, brincando com a luva - que, se há tantas opiniões quantas cabeças, há também tantas maneiras de amar quantos os corações. (...) Durante toda essa Primavera, não foi ele próprio e conheceu minutos trágicos. "Não posso viver sem saber o que sou e com que fim fui posto no mundo", dizia consigo. "E uma vez que não posso alcançar esse conhecimento, torna-se-me impossivel viver." "No infinito do tempo, da matéria, do espaço, uma bolha-organismo se forma, se mantém um momento, depois rebenta...Essa bolha sou eu!" Este sofisma doloroso era o único, o supremo resultado do raciocínio humano durante séculos; era a crença final que se encontrava na base de quase todos os ramos da actividade científica; era a convicção reinante, e, sem dúvida porque lhe parecia ser a mais clara, Levine penetrara-se involuntariamente dela. Mas esta conclusão parecia-lhe mais que um sofisma; via nela a obra cruelmente irrisória de uma força inimiga a que importava subtrair-se. O meio de libertar-se estava ao alcance de cada um...E a tentação do suicídio perseguiu tão frequentemente este homem saudável, este feliz pai de família, que ele afastava das suas mãos todas as cordas e não se atrevia a sair com a espingarda. No entanto, em vez de queimar os miolos, continuou simplesmente a viver.

Reditelj pejzaža i kosmičkih scenarija. Njegovo umeće se zasniva na tome da prihvata namere prirode, da ume da čita njene tajne aspiracije, jer priroda je puna potencijalne arhitekture, projektovanja i gradnje. Šta su drugo radili neimari velikih stoleća? Slušali su široki patos prostranih polja, dinamičnu perspektivu daljine, nemu pantomimu simetričnih aleja. Davno pre nastanka Versaja oblaci na prostranim nebesima slagali su se za letnjih večeri u projekte širokih eskorijala, vazdušne i megalomanske rezidencije, isprobavali su inscenacije, mogućnosti, ogromne i univerzalne aranžmane. Taj veliki teatar neobuhvaćene atmosfere neiscrpan je u idejama, u planovima, u vazdušnim modelima - halucinira ogromnu i nadahnutu arhitekturu, oblačnu i transcendentalnu urbanistiku.

NAROD Najčistiji narod na zemlji kada ga opseda blesak munja, Nemisleći i lukav u trudu običnog dana. Bez milosti za udovice i siročad, bez milosti za starce, Ispred ruke deteta krade koru hleba. Život stavlja na žrtvu da bi navukao gnev neba na neprijatelje, Plačem siročadi i žena neprijatelja poražava. Daje vlast ljudima sa očima prekupaca zlata, Dopušta da ga uzdižu ljudi sa svešću vlasnika bordela. Njegovi najbolji sinovi ostaju nepoznati, Samo jednom se javljaju, da bi umrli na barikadama. Gorke suze toga naroda prekidaju pesmu na polovini, A kad pesma ućuti, glasno se govore dosetke. U uglovima soba zastaje senka i pokazuje na srce, Napolju pas zavija na nevidljivu planetu. Narod veliki, narod nepobedivi, narod ironični, Ume da raspozna istinu, čuvajući o tome ćutanje. Skita po sajmovima, sporazumeva se šalama, Trguje starim kvakama, ukradenim na ruševinama. Narod u izgužvanim kapama, s celom imovinom na plećima, Ide tražeći kućište na zapad i na jug. Nema gradova ni spomenika, ni vajarstva ni slikarstva, Samo od usta do usta prenosi reč i proroštva pesnika. Čovek toga naroda, stojeći nad kolevkom sina, Ponavlja reči nade, do sada uvek uzaludne. (U Krakovu, 1945.)