Ivo Andric Quotes

One shouldn't be afraid of the humans. Well, I am not afraid of the humans, but of what is inhuman in them.

If people would know how little brain is ruling the world, they would die of fear.

What doesn't hurt - is not life; what doesn't pass - is not happiness.

Between the fear that something would happen and the hope that still it wouldn't, there is much more space than one thinks. On that narrow, hard, bare and dark space a lot of us spend their lives.

Jer, i najveće pustinje imaju svoje proleće, pa ma kako kratko i neprimetno bilo.

Dugotrajno robovanje i rdjava uprava mogu toliko zbuniti i unakaziti shvatanje jednog naroda da zdrav razum i prav sud njemu otančaju i oslabe, da se potpuno izvitopere. Takav poremećen narod ne može više da razlikuje ne samo dobro od zla, nego i svoju sopstvenu korist od očigledne štete.

What does your sorrow do while you sleep? -It’s awake and waiting. And when it loses patience, it wakes me up.

Lands of great discoveries are also lands of great injustices.

~beautiful soul weeps deep~

What can and doesn't have to be always, at the end, surrenders to something that has to be.

A sećanja, kad se jednom krenu, ne zadržavaju se kod početka.

Of everything that man erects and builds in his urge for living nothing is in my eyes better and more valuable than bridges. They are more important than houses, more sacred than shrines. Belonging to everyone and being equal to everyone, useful, always built with a sense, on the spot where most human needs are crossing, they are more durable than other buildings and they do not serve for anything secret or bad.

To be a man, to have been born without knowing it or wanting it, to be thrown into the ocean of existence, to be obliged to swim, to exist; to have an identity; to resist the pressure and shocks from the outside and the unforeseen and unforeseeable acts - one's own and those of others - which so often exceed one's capacities? And what is more, to endure one's own thoughts about all this: in a word, to be human.

Lepota je skupa, ludo skupa a ništavna i varljiva stvar.

A što svijet hvali dobre i izdašne ljude, to je zato što od njih i njihove propasti živi.

I do not fear invisible worlds.

It seems to me, that if people only knew how hard it was for me to endure life, they would find it easier to forgive me for all the wrong things I’ve done and all the good things that I have failed to do. And they would still find a little compassion within them to pity me.

Velika, prava ljubav pokazaće svoju punu snagu samo onda ako uspije da od dvoje ljubavnika, slabih ljudi, načini stvorenja koja se ne boje ni promjena, ni nesreća, ni rastanaka, ni bolesti, ni života ni smrti.

I gave in to life. I was not defeated but outplayed.

There comes a time when a man finds himself in front of a dark uncrossable abyss, which he himself has spent years digging. He cannot go forward, and has no way back. Words have failed, tears won't help, and who would he call out to? He can't even remember his own name. Then the man sees that on this god's green earth there is but one true suffering: the torment of guilty conscience.

When I am not desperate, I am worthless.

And then the death will come. The great parting, but the least painful of all the goodbyes we ever knew. For in death, only one shall grieve. And so far we have always, at every parting, grieved together.

Ko obrazom plaća ono što steče, taj je rđav trgovac.

In the journal of my misery, each sorrow competes for the first place in length and strength.

Teško je zamisliti varoš sa manje novca i slabijim izvorima zarade a sa većom žeđi za novcem, sa manje volje za radom i veštine da se privredi, a sa više želja i prohteva.

Bana hiç acımayın… Biz, sıradan insanlar, yalnız bir sefer ölürüz. Ama büyük adamlar iki sefer ölürler. Birinci sefer bu dünyayı bırakıp göçtükleri, ikinci sefer de bıraktıkları eserler, yıkılıp kaybolduğu zaman.

Dünyanın bir tarafında bir yerde, bir piyango çekiliyor, savaş yapılıyor ve hepimizin alınyazısı da böylece uzak­larda belirtiliyordu.

Nije vrijeme došlo da ginemo, nego da se vidi ko je kakav.

Nije dovoljno jednoj stvari leđa okrenuti pa da prestane da nas goni i muči.

Dok ima mraka, biće i svanuća.

Najbednija i najtragičnija od svih čovekovih slabosti nesumnjivo je njegova potpuna nesposobnost predviđanja, koja je u oštroj protivnosti sa tolikim njegovim darovima, veštinama i znanjima.

The people were divided into the persecuted and those who persecuted them. That wile beast, which lives in man and does not dare to show itself until the barriers of law and custom have been removed, was now set free. The signal was given, the barriers were down. As has so often happened in the history of man, permission was tacitly granted for acts of violence and plunder, even for murder, if they were carried out in the name of higher interests, according to established rules, and against a limited number of men of a particular type and belief....In a few minutes the business quarter, based on centuries of tradition, was wiped out. It is true that there had always been concealed enmities and jealousies and religious intolerance, coarseness and cruelty, but there had also been courage and fellowship and a feeling for measure and order, which restrained all these instincts within the limits of the supportable and, in the end, calmed them down and submitted them to the general interest of life in common. Men who had been leaders in the commercial quarter for forty years vanished overnight as if they had all died suddenly, together with the habits, customs and institutions which they represented. p. 11

This generation was richer only in illusions; in every other way it was similar to any other. It had the feeling of both lighting the fires of a new civilization and extinguishing the last flickers of another. Everything appeared as an exciting new game on that ancient bridge, which shone in the moonlight of those July nights, clean, young and unalterable, strong and lovely in its perfection, stronger than all that time might bring and man imagine or do.

Ovakvi nasrtljivi i zloćudi manijaci redovno su drski i uporni ljudi. (A drskost i uporstvo su brat i sestra.) I kad vam nanesu neku štetu ili sramotu, oni redovno uspevaju da ubede najpre sebe a zatim i većinu sveta da ste vi sami odgovorni za svoju nezgodu. Tako vi imate dve štete, a njihova sujeta dva uspeha. Jedan, kad su vas nagovorili na pogrešan korak. Drugi, kad su uspeli da odgovornost za to skinu sa sebe i prebace na vas. Zato se drski i uporni ljudi nikad ne mogu popraviti u svojim manama i slabostima, jer oni, ne osetivši nikad rđave posledice svojih mana na sebi, i ne primećuju da ih imaju. I stoga treba od takvih ljudi bežati što dalje, pa ma kako dobra i na izgled privlačna bila svojstva koja oni inače imaju.

Sa malo razuma, dosta napora i mnogo dobre volje, sve se u životu, na kraju krajeva, da nekako udesiti. Ali to i jeste najgora strana života da se sve u njemu mora stalno udešavati. U očima ljudi koji vole život ovakav kakav je, tj. u očima velike većine, to je dobro i prirodno, jer za njih sve stvari u svetu i postoje samo utoliko ukoliko ih oni svojom aktivnošću mogu da udese u prilagode svojim potrebama. Ali po shvatanju drugih, malobrojnih, to oduzima stvarima svaku pravu vrednost i više značenje. Oni se sa tim ne mogu nikad pomiriti, čak ni onda kad žive i rade kao i svi ostali. Za njih sve ono što se mora trajnom pažnjom i stalnim naporom doterivati i udešavati i ne znači život. Oni nisu i sposobni za tu pažnju i takav napor; ne što ne bi imali snage i razuma koliko i oni prvi, iz većine, nego što nisu u stanju da prihvate takvo shvatanje života, pa ni po cenu života samog.Oni mogu da prime život samo kao niz čuda, u najužoj vezi sa njihovom ličnošću, a gde izostane čudo, tu redovno nastupa katastrofa koju ništa ne može zaustavitii na kojoj se ništa ne da udesiti.

The people were divided into the persecuted and those who persecuted them. That wild beast, which lives in man and does not dare to show itself until the barriers of law and custom have been removed, was now set free. The signal was given, the barriers were down. As has so often happened in the history of man, permission was tacitly granted for acts of violence and plunder, even for murder, if they were carried out in the name of higher interests, according to established rules, and against a limited number of men of a particular type and belief....In a few minutes the business quarter, based on centuries of tradition, was wiped out. It is true that there had always been concealed enmities and jealousies and religious intolerance, coarseness and cruelty, but there had also been courage and fellowship and a feeling for measure and order, which restrained all these instincts within the limits of the supportable and, in the end, calmed them down and submitted them to the general interest of life in common. Men who had been leaders in the commercial quarter for forty years vanished overnight as if they had all died suddenly, together with the habits, customs and institutions which they represented. p. 11

Del resto, non tutto al mondo deve essere detto, scritto, stampato e tradotto. Tra le persone resta molto di inespresso e taciuto, ma comunque di vivo e duraturo. E spesso questo è quanto di migliore e più luminoso ci sia in noi.

Finché l’uomo vive nel suo ambiente e in condizioni normali, gli elementi del curriculum vitae rappresentano per lui periodi importanti e svolte significative della sua vita. Ma appena il caso o il lavoro o le malattie lo separano dagli altri e lo isolano, questi elementi di colpo cominciano a scolorirsi, si inaridiscono e si decompongono con incredibile rapidità, come una maschera di cartone o di lacca senza vita, usata una volta sola. Sotto questa maschera comincia a intravedersi un’altra vita, conosciuta solo a noi, ossia la “vera” storia del nostro spirito e del nostro corpo, che non è scritta da nessuna parte, di cui nessuno suppone l’esistenza, una storia che ha molto poco a che fare con i nostri successi in società, ma che è, per noi, per la nostra felicità o infelicità, l’unica valida e la sola davvero importante. Sperduto in quel luogo selvaggio, durante le lunghe notti, quando tutti i rumori erano cessati, Daville pensava alla sua vita passata come a una lunga serie di progetti audaci e di scoraggiamenti noti a lui solo, di lotte, di atti eroici, di fortune, di successi e di crolli, di disgrazie, di contraddizioni, di sacrifici inutili e di vani compromessi. Nelle tenebre e nel silenzio di quella città che ancora non aveva visto ma in cui lo attendevano, senza dubbio, preoccupazioni o difficoltà, sembrava che nulla al mondo si potesse risolvere né conciliare. In certi momenti gli pareva che per vivere fossero necessari sforzi enormi e per ogni sforzo una sproporzionata dose di coraggio. E, visto nel buio di quelle notti, ogni sforzo gli sembrava infinito. Per non fermarsi e rinunciare, l’uomo inganna se stesso, sostituendo gli obiettivi che non è riuscito a raggiungere con altri, che ugualmente non raggiungerà; ma le nuove imprese e i nuovi tentativi lo obbligheranno a cercare dentro di sé altre energie e maggiore coraggio. Così l’uomo si autoinganna e col passare del tempo diviene sempre più e senza speranza debitore verso se stesso e verso tutto quello che lo circonda.

Između nas je uvek bilo tako: kad je nema, onda je nema kao da se zaista nikad, nikad više neće pojaviti, a kad je tu, onda je prisutna tako kao da je to najprirodnija stvar na svetu i kao da će doveka i bez promene ostati tu.

Ja pažljivo slušam sve ove diskusije; i vas dvojicu i druge školovane ljude u kasabi; čitam i novine i časopise. I što vas više slušam sve se više uvjeravam da većinu tih usmenih ili pismenih diskusija i nema veze sa životom i njegovim stvarnim zahtjevima i problemima. Jer život, pravi život, ja posmatram iz najbliže blizine, vidim ga na drugima i osjećam na sebi. Može biti da se ja varam, a ne umijem ni da se izrazim dobro, ali meni se često nameće misao da su tehnički napredak i relativni mir u svijetu stvorili jednu vrstu zatišja, jednu naročitu atmosferu, vještačku i nestvarnu, u kojoj jedna klasa ljudi, takozvanih inteligenata, može slobodno da se preda dokonoj i zanimljivoj igri sa idejama i "pogledima na život i svijet". Jednu vrstu staklenih bašta duha, sa vještačkom klimom i egzotičnom florom, a bez ikakve veze sa zemljom, stvarnim a tvrdim tlom po kome se kreću mase živih ljudi. Vi mislite da raspravljate o sudbini tih masa i njihovoj upotrebi u borbama za postizanje viših ciljeva koje im vi postavljate a, u stvari, kotači koji se okreću u vašim glavama nemaju nikakve veze sa životom mase, ni sa životom uopšte. Tu vaša igra postaje opasna, ili bar može da postane opasna, i za druge i za vas same.

Toliko je božjih godina prešlo preko kasabe pored mosta i toliko će ih još preći. Bilo ih je i biće ih svakojakih, ali će godina 1914. uvek ostati izdvojena. Tako bar izgleda onima koji su je preživeli. Njima izgleda da se nikad, ma koliko se pričalo i pisalo o tome, neće moći ili neće smeti kazati sve ono što se tada sagledalo tamo u dnu ljudske sudbine, iza vremena i ispod događaja. Ko da izrazi i prenese (tako misle oni!) one kolektivne drhtaje koji su odjednom zatresli masama i koji su sa živih bića stali da se prenose na mrtve stvari, na predele i građevine? Kako da se opiše ono talasanje u ljudima, koje je išlo od nemog životinjskog straha do samoubilačkog oduševljenja, od najnižih nagona krvološtva i podmukle pljačke do najviših podviga svetačkog žrtvovanja u kome čovek prevazilazi sebe i dodiruje za trenutak sfere viših svetova sa drugim zakonima? Nikad to neće moći biti kazano, jer onaj ko to sagleda i preživi, taj zanemi, a mrtvi i onako ne mogu da govore. To su stvari koje se ne kazuju, nego zaboravljaju. Jer da se ne zaboravljaju, kako bi se mogle ponavljati?

Život u kasabi pored mosta bivao je sve življi, izgledao sve sređeniji i bogatiji, i hvatao ravnomeran korak i dotle nepoznatu ravnotežu, onu ravnotežu kojoj svaki život, svuda i oduvek teži, a koju postiže samo retko, delimično i prolazno.

... naši su doživljaji često tako zamršeni i teški da nije čudo što ih ljudi pravdaju učešćem samog Satane, nastojeći tako da ih objasne ili bar učine lakše podnošljivim.

I tu je bilo mnogo žena koje su sve odreda plakale, iako nisu imale nikog svoga među ovima koji odlaze. Jer, svaka ima ponešto zbog čega može uvek da zaplače, a najslađe se plače povodom tuđe žalosti.

Temelji sveta i osnovi života i ljudskih odnosa u njemu utvrđeni su za vekove. To ne znači da se oni ne menjaju, ali mereni dužinom ljudskog života izgledaju večni. Odnos između njihovog trajanja i dužine ljudskog veka isti je kao odnos između nemirne, pokretne i brze površine reke i njenog stalnog i čvrstog dna čije su izmene spore i neprimetne. I sama pomisao o promeni tih "centara" nezdrava je i neizvodljiva. To je isto kao kad bi neko zaželeo da menja i pomera izvore velikih reka i ležišta planina. Želja za naglim promenama i pomisao o njihovom nasilnom izvođenju javljaju se često među ljudima, kao bolest, i hvataju maha ponajviše u mladićkim glavama; samo, te glave ne misle kako treba, ne postižu na kraju ništa i obično se ne drže dugo na ramenima. Jer, nije ljudska želja ono što raspolaže i upravlja stvarima sveta. Želja je kao vetar, premešta prašinu sa jednog mesta na drugo, zamračuje ponekad njome ceo vidik, ali na kraju stišava se i pada i ostavlja staru i večnu sliku sveta iza sebe. Trajna dela na zemlji ostvaruju se božjom voljom, a čovjek je samo njeno slepo i pokorno oruđe. Delo koje se rađa iz želje, čovekove želje, ili ne doživi ostvarenje ili nije trajno; u svakom slučaju nije dobro. Sve ove bujne želje i smele reči pod noćnim nebom, na kapiji, neće promeniti u osnovi ništa; proći će iznad velikih i stalnih stvarnosti sveta i izgubiti se tamo gde se smiruju želje i vetrovi. A zaista veliki ljudi, kao i velike građevine, niču i nicaće tamo gde im je božjim promislom određeno mesto, nezavisno od praznih, prolaznih želja i ljudske sujete

Ispunjenim tim osećanjima, u ovoj tami, on i nije onaj dnevni Glasinčanin, mali činovnik velikog preduzeća u Višegradu, nego neki drugi čovek, siguran i jak, koji upravlja svojim životom slobodno i dalekovido, jer se čovjeku koga potpuno ispunjava prava, velika i nesebična ljubav, pa ma bila i jednostrana, otvaraju vidici, ukazuju mogućnosti i putevi koji su tolikim veštim, ambicioznim i sebičnim ljudima nepoznati i zauvek zatvoreni.

Ali neka, mislio je on dalje, ako se ovde ruši, negde se gradi. Ima valjda još negde mirnih krajeva i razumnih ljudi koji znaju za božji hator. Ako je Bog digao ruke od ove nesrećne kasabe na Drini, nije valjda od celog sveta i sve zemlje što je pod nebom? Neće ni ovi ovako doveka. Ali ko zna? (Oh, da mu je malo dublje i malo više vazduha udahnuti!) Ko zna? Može biti da će se ova pogana vera što sve uređuje, čisti, prepravlja i doteruje da bi odmah zatim sve proždrla i porušila, raširiti po celoj zemlji; možda će od vascelog božjeg sveta napraviti pusto polje za svoje besmisleno građenje i krvničko rušenje, pašnjak za svoju nezajažljivu glad i neshvatljive prohteve. Sve može biti. Ali jedno ne može: ne može biti da će posve i zauvek nestati velikih i umnih a duševnih ljudi koji će za božju ljubav podizati trajne građevine, da bi zemlja bila lepša i čovek na njoj živeo lakše i bolje. Kad bi njih nestalo, to bi značilo da će i božja ljubav ugasnuti i nestati sa sveta. To ne može biti.

- Ako ideš u džehenem, bolje ti je da ideš polako - govorio je jetko jednom mladom trgovčiću. - Ti si budala kad misliš da je Švabo pare trošio i mašinu proveo samo zato da bi ti mogao brže putovati i poslove svršavati. Ti vidiš samo da se voziš, a ne pitaš se šta mašina odvlači i dovlači osim tebe i takvih kao što si ti. Ali to u tvoju glavu ne može stati. Vozaj se ti, živ bio, vozaj kud god hoćeš, ama sve se bojim da će ti to vozanje jednog dana na nos udariti. Doći će vrijeme pa će te Švabo voziti i tamo gdje ti nije milo i gdje nikad pomislio nisi da ideš.

Ona ih je sve zaluđivala, jer su ludi rođeni, varala, jer su želeli da budu prevareni, i na kraju, uzimala im samo ono što su i inače bili rešeni da bace i izgube.

Pitala se: zar ta muška životinja ne može da bude čista i poštena ni za trenutak, bar po izuzetku? Izgleda, ne. I zar nikome ne može da priđe bez skrivenih namisli i prohteva? I kako da se čovek tu razazna i odbrani od svega što mu prilazi maskirano i lažljivo, od gladnih, opasnih i nedokučljivih nagona koji žive u ljudima i nad kojima nemate nikakve vlasti, jer ih ni oni sami i ne poznaju dobro, a kamoli da vladaju njima?

Ivo Andric, Bosnian chronicle (Quote about nostalgia, free translation from Bosnian lenguage) More than three hundred years ago, brought us from our homeland, a unique Andalusia, a terrible, foolish, fratricidal whirlwind, which we can not understand even today, and who has not understood it to this day, scattered us all over the world and made us beggars to which gold does not help. Now, threw us on the East, and life on the East is not easy for us or blessed, and the as much man goes further and gets closer to the sun's birth, it is worse, because the land is younger and more raw and people are from the land. And our trouble is that we could not fully love this country, to which we owe becouse it has received us, accept us and provided us with shelter, nor could we hate the one who has unjustly took us away and expelled us as an unworthly sons. We do not know is it more difficult that we are here or that we are not there. Wherever we were outside of Spain, we would suffer because we would have two homelands, I know, but here life is too much pressed us and humiliated us. I know that we have been changed for a long time,we do not remember anymore how we were, but surely we remember that we were different. We left and road up long time ago and we traveled hard and we unluckily fell down and stopped at this place, and that is why we are no longer even a shadow of what we were. As a powder on a fruit that goes hand-to-hand, from man first fall of what is finest on him. That's why we are like this. But you know us, us and our life, if we can call this life. We live between "occupiers" and commonalty, miserable commonalty and terrible Turkish. Cutted away completely from our loved ones, we are careful to look after and keep everything Spanish, songs and meals and customs, but we feel that everything changes in us, spoils and forgets. We remember the language of our land, the lenguage we did take and carried three centuries ago, the lenguage which even do not speak there anymore, and we ridiculously speak with stumbling the language of the comonalty with which we suffer and the Turkish who rules over us. So it may not be a long day when we will be purely and humanly able to express ourselves only in prayer, and which actually does not need any words. This so lonely and few, we marry between us and see that our blood is paling and fainting. We bend and shred in front of everyone, we mourn, suffer and contrive, as people said: on the ice we make campfire, we work, we gain, we save, not only for ourselves and for our children, but for all those who are stronger and more insolent, impudent than us and strike on our life , on the dignity, and on the wealth. So we preserved the faith for which we had to leave our beautiful country, but lost almost everything else. Luckily, and to our sorrow, we did not lose from our memory reminiscence of our dear country, as it was, before she drive away us like stepmother; just as it will never extinguish in us the desire for a better world, the world of order and humanity in which you goes stright, watches calmly and speaks openly. We can not free ourselves from that feeling, nor feeling that, in addition to everything, we belong to such a world, though, we are expelled and unhappy, otherwise we live. That's what we would like to know there. That our name does not die in that brighter and higher world that is constantly darkening and destroying, iconstantly moves and changes, but never collapses, and always for somebody exists, that that world knows that we are carrying him in our soul, that even here we serve him on our way, and we feel one with him, even though we are forever and hopelessly separated from him.