“
Çar I. Nikola’nın iktidar döneminde (1825-1855) Fransız Devrimi’nin düşüncelerinden etkilenerek Çar’ın otoritesini bir anayasayla sınırlamak isteyen subay ve aydınlardan oluşan grubun darbe girişimi (Dekabrist Ayaklanması – 14 Aralık 1825) başarısızlıkla sonuçlandıktan sonra, bu muhalif harekete destek veren kişilerin bir kısmı asılarak idam edilir; geri kalanlar ise Sibirya’ya sürgüne gönderilir. Dönem, baskı dönemidir. İktidar, gitgide katılaşan tutumuyla ‘fikirleri özgürce ifade etme’ yollarının önünü kesmek için çaba sarfeder; Rus aydın katmanının (intelligentsia) üzerinde ödünsüz bir baskı kurmaya çalışılır. Sansür mekanizmasını işler hale getirmek için kurulan ‘gizli servis’ acımasızca görevini yerine getirir; sadece düşünmek ve yazmak bile mutlakiyete, serflik sistemine karşı ‘bir başkaldırı’ olarak değerlendirilir. Aydınlara nefes bile aldırmamak amacıyla var edilen uygulamalar, özellikle –Dostoyevski’nin de bir komploya katılmış olma suçlamasıyla önce kurşuna dizilerek idam edilmeye, ardından Omsk’da kürek mahkûmu olarak ceza çekmeye mahkûm edildiği– 1848 yılıyla Çar I. Nikola’nın ölümüne (1855) kadar olan dönemde doruk noktasına ulaşır. Bu dönem daha sonra Rus kültür tarihinde ‘Yedi Karanlık Sene’ olarak anılacaktır. Baskıcı uygulamaların, uzun sürgünlerin, acımasız cezaların zirveye ulaştığı bu dönemde edebiyat da dönemin siy reketin üzerine gidilir. Aynı dönemde Rusya’nın ulusal kimliği üzerine tartışmalar baş gösterir. ‘Ulus’tan kasıt nedir? Ulus denilen kesim, kendilerinden daha iyi eğitim almış ve genelde Avrupa geleneklerini benimseyen toprak sahiplerinin boyunduruğu altında yaşayan Rus köylülerinden oluşan geniş kitleden mi ibarettir, yoksa Rus toplumunun Fransızca konuşan elit kesiminin kültürü de bu kavramın bir parçası mıdır? Rusya kendi içine ve kendi geçmişine dönük bir tavır mı sergilemelidir, yoksa Avrupa’nın bir parçası mı olmalıdır? Bu tartışma özellikle 1840’lı yıllarda Slavcılar ve Batıcılar adıyla anılan iki grup arasında varolan fikir ayrılığının tam da merkezinde yer alır. Her iki grup da kendi fikirleriyle örtüştüğüne inandıkları iki farklı kenti ülkenin başkenti olarak görür: Eski Rusya’nın değerlerini yaşatan, sahip çıkan, yansıtan Moskova ve yeni, Batılı Rusya’yı temsil eden Petersburg. İşte Gogol, Rusya’da feodalizmin sarsılıp yerine kapitalizmin yapılanmaya başladığı, farklı görüşlerin hem iktisadi, hem siyasi, hem de kültürel alanda birbirleriyle kıyasıya çarpıştığı, aydın kesimin üzerindeki baskıların daha önce hiç olmadığı kadar yoğunlaştığı bir dönemde verir eserlerini; ve var olan sistemin savunucuları tarafından Rus insanının kötü yanlarını göstermekle, kendi halkına ihanet etmekle suçlanır her seferinde.
”
”