Mbi Quotes

Recital' malsorit O, si nuk kam një grusht të fortë t'i bij mu në zemër malit që s'bëzanë, ta dij dhe ai se ç'domethanë i dobët - n'agoni të përdihet si vigan i vramë. Unë - lugat si hij' e trazueme, trashigimtar i vuejtjes dhe i durimit, endem mbi bark të malit me ujën e zgjueme dhe me klithma të pakënaqura t'instinktit. Mali hesht. Edhe pse përditë mbi lëkurë të tij, në lojë varrimtare, kërkoj me gjetë një kafshatë ma të mirë... Por më rren shaka, shpresa gënjeshtare. Mali hesht - dhe në heshtje qesh. E unë vuej - dhe në vuejtje vdes. Po unë, kur? heu! kur kam për t'u qesh? Apo ndoshta duhet ma parë të vdes? 0, si nuk kam një grusht të fuqishëm! Malit, që hesht, mu në zemër me ia njesh! Ta shof si dridhet nga grusht' i paligjshëm... E unë të kënaqem, të kënaqem tu' u qesh.

Në çdo humbje që pësonin popujt, gratë dhe vajzat kishin gjithmonë pjesën e tyre. Herë e padukshme, herë gjysmë e tillë, e shpesh e padukshme, vetë drama e femrave kishte një lidhje me atë të artit. Në vitin e fundit të mijëvjeçarit të dytë brenda disa javësh, vajzat dhe gratë e reja të Kosovës do të mbanin mbi pjesët më intime të tyre, gjithë peshen dhe mizorinë e ndoshta një mijë vjetëve. Përdhunime, gjinj të shqyer, dhe buzë të njoma po ashtu.

Himara Lagur syt' i zu qepalla, s'kanë të hapen në jetë, se në ato vise të rralla fluturon shpirti shigjetë! Atje, ah! gjelbëron fryma; n'ato male ar të lara ku mbi re shkrep vetëtima, shkruan me zjarr: -Flak' është Himara!

Ky ishte një qytet i pjerrët, ndoshta më i pjerrëti në botë, që i kishte thyer të gjitha ligjet e urbanistikës. Nga shkaku i pjerrësisë së madhe ndodhte që në nivelin e pullazit të njërës shtëpi gjendeshin themelet e tjetrës, dhe me siguri ky ishte i vetmi vend në botë ku kalimtari po të rrëzohej, në vend që të shembej në gropën ndanë udhe, mund të binte mbi pullazin e ndonjë shtëpie të lartë. Këtë gjë më mirë se kushdo e dinin pijanecët. Ishte me të vërtetë një qytet shumë befasues. Ti mund të ecje rrugës dhe po të doje, mund të zgjatje pak krahun e të vije kësulen tënde mbi majën e një minareje. Shumë gjëra këtu ishin të pabesueshme dhe shumëçka ishte si në ëndrra.

Atëherë kur e ndien shpirtin e botës, papritmas shfaqet ndjesia e së tashmes. E vetmja gjë e vërtetë. Pika ku e ardhmja dhe e shkuara shkrihen me njëra tjetrën. Pika ku ndien gjithçka. Dhe të gjitha përnjëherë. Mbi të gjitha, ndien dhembjen e përbashkët, dhembjen e të gjithë brezave, dhembjen e të jetuarit. Është kjo pika përtej së cilës nuk ka kthim mbrapa.

Gratë kanë mbi të gjitha aftësinë që të besojnë edhe në të pamundurën. Burrat besojnë se ata realizojnë gjëra të pamundura.

Shkodra në mëngjese Kendojnë bashkë në mengjese pesë kumbonare, kendojnë në ajri mbi Shkoder ende fjetë: mbi Maranaj qet vetllen kureshtare agimi e hjedh në liqe synin e qetë. Perhapë lajmin e zgjimit rrezja e parë të parat përshëndetje dridhen në heshti të letë, e shpejt në at lavdi dielli, qi e veshë fare Shkodra kumbon me zane, zhurmë e jetë. E ai diell prendvere i ri shprazet në shtepija udha e lulishta tue ngjallë ngjyra e shkendija, tue mbshtjellë gjithshka si nji tis ari, i hollë: skaj në skaj si lum gzimi tue rreshqitë në syt e vashave, qeshë, e mbush me dritë kaçurrelat e tyne kur shkojnë në shkollë.

Z.B. Buzmramja u dridhte ndër afshet e mbramë të diellit përndimuer me kuqlim e tisa purpuer, me kaltrina të kullueta në qiellë e në sy tand. ku në fund u pasqyronte një dashni e lume si vegimet e fatbardhsis në lima, mbi të cilin tërthuer fluturon një pëllumb dhe gëzime të pamatna gugon pa pra. Zojushë, q' at buzmramje unë andrroj me andje dhe me një dashni të pastër ata dy sy tuej të kaltër, që m'u falne letë me një shikim diskret.

Turku fjalën e ka ndì': Se ç'asht mbushë ai me mënì! Se edhe lëshue ç'ka mbi Shqipnì, Gjallë Shqiptarët ai me i përpì! Por Shqiptari gjallë s'përpihej, E as me u shkelë, besà, s'po lihej, Kur po i mbushej mendja e vet, Për Shqipnì me bà gajret, N' dashtë ta mësyjnë Krajl edhe Mbret.

Blasfemi Notojnë xhamiat dhe kishat nëpër kujtime tona, e lutjet pa kuptim e shije përplasen për muret e tyne dhe nga këto lutje zemra zotit ende s'iu thye, por vazhdoi të rrahi ndër lodra dhe kumbona. Xhamiat dhe kishat madhshtore ndër vende të mjerueme... Kumbonaret dhe minaret e nalta mbi shtëpia tona përdhecke... Zani i hoxhës dhe i priftit në një kangë të degjenerueme... 0 pikturë ideale, e vjetër një mijë vjeçe! Notojnë xhamiat dhe kishat nëpër kujtime të fetarve. Tingujt e kumbonës ngatrrohen me zanin e kasnecit, Shkëlqen shejtnia mbi zhguna dhe ndër mjekra të hoxhallarve 0, sa engjuj të bukur përpara derës së ferrit! Mbi kështjellat mijvjeçare qëndrojnë sorrat e smueme, krahët i kanë varë pa shpresë-simbojt e shpresave të humbune me klithma të dëshprueme bajnë fjalë mbi jetë të pëmdueme, kur kështjellat mijvjeçare si xhixha shkëlqejshin të lumtuna.

Cdo liber, cdo vellim qe shikon ketu ka shpirtin e vet, shpirtin e atij qe e ka shkruar dhe te atyre qe e kane lexuar, te atij qe ka jetuar e te atij qe ka enderruar permes tij. Sa here qe nje liber nderron zot, sa here qe nje veshtrim i ri fluturon mbi fletet e tij, shpirti i librit rimerr fuqi.

Schopenhauer-i thote: "Grate nuk mund te jene gjeniale, por vetem te talentueme, sepse intelekti i tyne asht i pazoti per me zotnuem mbi vullnetin". Edhe mue keshtu me duket. Po qysh kure me duket keshtu? Qysh se mbarova se lexuemi fjalet e tija. Perpara se te lexojshem kto, une nuk e dijshem ket te vertete. Pra per mue ajo s'ishte e tille. Keshtu na zakonisht s'bajme tjeter vecse me pervetsuem te vertetat e te tjervet. Ato mbesin te hueja edhe kur na bine pershtat: si rroba t'uhajtuna qi veshim e cveshim. Njoftja e se vertetes qindron ne njoftjen objektive te vetvetes e jo n'ate te te tjervet, qofshin kta edhe filozfet ma te permendum.

Ne brigjet e bardha te Detit te Zi rri une me ty. Uji vazhdon te rrjedhe, si koha. Nuk plakemi. Plaket dora, plaket syri, dhe zemra plaket. Te kredhur ne soditje, asnje rrjedhje nuk ndiejme, as peshperimen e mezindjeshme te valeve. Sepse valet perplasen njera mbas tjetres dhe hijet zgjaten mbi uje e nuk thyhen. Plaket materia, plaket dhe koha, ne nuk plakemi. Rete shnderrohen ne rere. Rera shnderrohet ne gur. Nuk plakemi. Plaket uji, plaket bregu dhe vete Deti I Zi; ne nuk plakemi. Plaken hija, trupi dhe shpirti. Ne nuk plakemi. Plaket edhe vete Libri tibetian I te Vdekurve. Ne nuk plakemi. Rri une me ty ne brigjet e bardha te Detit te Zi; nuk qajme, nuk e bjerrim shpresen…

Koncepti oriental i qeverisjes jep ato fuqi të cilat, mund thomi, në nji farë mënyre, nuk i ka mbajtë për vedi as Zoti-Krijues. Në mendjet e ktyne sundimtarve nuk kanë vend as të drejtat njerzore, as mendimi i lirë. Këta supozojnë se me marrjen e pushtetit në dorë, u jepet e drejta e pronësisë mbi pasunitë, veprimet, mendimet, jetën e secilit nenshtetas".

Lamtumire Me del e ze pshon me te fshehte, Nje brenge hije-rende mbi sy Perbrenda ne zemren e shkrete M'i shtje drejt-per-drejt qe te dy. E loti prej syve te tua Rengjethet valome perdhe: M'ja ndjen veshtrimin-bukur-pallua Ti zemres greminen e re... Po kenget qe sot me nuk jane, Stolisen me mall ne mergim. Permbytur mjerimesh pa ana, Ndrin Yll' i te rriturit t'im.

Lagja e varfun Krahët e zez të një nate pa fund e varrosën lagjen pranë, dritë, jetë, gjallsi - askund, vetëm errsinë e skam. U harrue jeta e ditës ndër shtresat e natës, e pagja u derdh nga parzm' e errsinës... n'andrra përkundet lagja. Njerzit ndër shtëpia flejnë me gjoksa të lakurtë e të thatë e gratë... fëmi po u lejnë pa ushqim në gji, pa fat, Pushojnë gjymtyrt e shkallmueme në punën e ditës së kalueme, shërohen trutë e helmueme në gjumin e natës s'adhrueme. Veç zemrat e njerzve të lanun me të rektunt prralla rrfejnë: mbi barrat e jetës së namun që shpirt dhe korriz thejnë. Prralla mbi fëmij rrugaça barkjashtë e me hundë të ndyta, që dorë shtrijnë me vjedhë, me lypë e ngihen me fjalë të ndyta. Prralla mbi varza të fyeme me faqe e me buzë të thithna. Prralla mbi djelm, me të thyeme shprese, në burg me duer të lidhna, të cilt nesër para gjyqit për delikt do të përgjegjin, - vetëm dreqit e hyllit të gjith fajet tash ua mbshtesin. Kështu lagj' e varfun pëshpritë dhe errsinës hallet tregon. Një gjel i undshëm, me dritë të hanës i rrejtun, këndon. Hesht! or gjel kryengritës, i lagjës së varfun. - Këtu nuk zbardh për ty drita e dritës. i gjikuem je me ngordhë n'u.

Nata po zhdukej; yjtë po shuheshin; ishte ora e flladit mëngjesor. Hëna, gjithnjë në zbritje, po bëhej gati të zhytej në det, tërë sipërfaqes të së cilit po i jepte ngjyrën e sedefit. … Dhe ja, qielli mori një ngjyrë trandafili, një trandafili të çelët e të gëzuar, të ëmbël, të mrekullueshme. Ajo vështronte e habitur tani si përpara një ngjarjeje të jashtëzakonshme, atë ag të shkëlqyeshëm të ditës, duke thënë me vete: a ishte e mundur që mbi këtë tokë, ku shpërthenin të tilla agime, të mos kishte as gëzim, as lumturi. Gi Dë Mopasan (“Një jetë”, përkthyer nga Enver Fico, Tiranë 1994)

Kanga e përndimit Kangë Pëmdimi, kangë njeriu të dehun nga besimi në vete Kanga e tij një fe tjetër, me tempuj të tjerë, me meshë solemne, ku prej mëngjesit deri në mbramje shkrihen ndjesitë tmtë njerzore n'apoteozën e hekurit; shpirtënt përshkohen në tymore, të cilat në fishkllim i përqeshen zotit të vjetër edhe qiellit e me re të ndyt' tymi të dendun ndriçimin ia vrasin diellit. Fe tjetër, fe e çmendun e Pëmdimit të mrekullueshëm... 1 ekzaltuem shklet njeriu në delirium të pakuptueshëm. Dëgjon zanin q'i thotë feja. Plagos qiellën, e shpon tokën, i shkyn horizontet e bardhë, zhvesh natyrën - ia heq kotllën. Kult' i tij - kult i zhveshun! Nuk ia bren ma trutë enigmi - e varros, mbi varr ia vë një shej përbuzje o nderimi. Kangë Pëmdimi, kangë njeriu të dehun nga besimi në vete Kanga e tij shpres' e bukur, me flatra të një tjetërjete në të cilën dielli do ndrrojë udhën: ka për t'u lindë nga Pëmdimi - por deh! nga lumnia tash humb kokën rruzullimi. Me një "tango" qejfi tash ia ngatrron fijet zotit të vjetër ka me ia skandalizue të birtë besnikë në planetë të tjeter, Kanga Pëmdimi, kangë njeriu të dehun nga besimi në vete... Le të dëgjojmë kangën që mshtillet në shllung' avulli në pika djerse.

Vetvrasja e trumcakut Trumcaku vuente nga melankolia. U lind në një vend me të vërtetë të shkretë. Në vend të barit bijshin qime e derrit e në vend të pemve - brinat e një shtazës parahistorike. Dhe në kët natyrë - e cila nuk mund të quhet natyrë - kush mos të bahet melankolik? Dihet se një trumcaku s'i duhet shumë për jetë, por natyra, e cila nuk ishte natyrë, s'i epte as aq. Mos pyetni si e tek u gjet trumcaku n'at vend, dhe si e tek u gjet njeriu në kët pike kozmike; nuk dijmë shumë. Hipoteza dhe andrra. Miliona vjetësh dhe një fjalë goje, si për shembull: "…të bahet dritë! Dhe drita u ba!" - A shifni? Një fjalë magjike! Hokus-pokus! Sa bukur! Dhe unë thash: të bindet trumcaku në një vend ku në vend të barit bijnë qimet e derrit e në vend të pemve - brinat e një shtazës parahistorike. Njëherë trumcaku qëndroi mbi një brenë. U mërzit të shikojë qimet e derrit, u mërzit të fluturojë prej brenës mbi brenë. Nga mërzia dhe idhnimi mbylli syt. Ra në pikllim melankolik. Njeriu me temperament melankolik asht inteligjent. E inteligjenca në kuptim ma të hapët të fjalës, pakkuj i solli qetsi dhe të mire. Dhe trumcaku, në majë të brenës e në kulm të melankolis, vendosi të vritet. Plot ironi filozofike shikonte rreth përqark vetes e vendimi i patundun mirfilli pasqyrohej ndër syt e tij të dëshpruem. Cicrroi një here, cicrroi dy here; cicrroi tri here. Mandej një crrrr e gjatë e plot mallëngjim ishte porosia e tij e fundit. Testamenti i dhimave të tij. Dhe, pa u dhanë krahve, këcej prej brenës… ra mbi një qime të derrit, të gjatë e të mprehtë si thika, dhe u ngul mbi të. Trumcaku i ngulun mbi një qime të derrit. Me krahët dhe puplat e tij lonte era dhe e sjellte rreth qimes, si sillet dhe gjeli metalik në majë t'oxhaqeve tona. Atbotë frynte veka janë këto kapërcime logjike! Ka me bërtitë ndokush. Po, lexues i dashtun e jo i cekët. Po! A pak po kemi kapërcime logjike, morale dhe dogmatike në botën tone reale? Pse po zemrohe dhe po don me më gjykue për disa kapërcime logjike askuj damsjellje?

Ti po vjen që prej së largu Ti po vjen që prej së largu magji-plotë e dal-ngadal. Ti po vjen që prej së largu dyke shkitur mbi lendina. Nënë thëmbërzat e tua përgëzohet trendelina, Shtrihet luleja mitare e zembakut qe t' u fal. E si shkon me hap te matur, më pushton një dhëmshuri: Do të tretem të kullohem në kalim të këmbes s' ate, T' i pushtoi i llaftaruar ato hapëza mëkate Ndaj kalon mbi tufë lulesh madhërisht si yll i ri. Dhe të qaj me mall të rëndë poshtë teje pa pushim, Poshtë fillit të poleskës ku do shkeli kamba jote. Të të shtroj nga dhëmbja ime një cudi prej pikash lote, Një pluhurë të përvajshme vetëm dhëmbj' e dëshirim. Të m' a shkelish hije- letë ! të m' a shkelish mes për mes ! Të të shoh si më lekundesh me sy fjetur e fatuar, Brënda lotëve të mija të të shoh të pasqyruar, E pastaj le të venitem, le të hesht e le të vdes.

E shkuara ka caste dhe ore te hidhura, mos ma kujto per shembull, me pe me duar te lidhura, mos ma kujto! Per shembull me pe ne rruge te pire, mos ma kujto, Te pire e te humbur, te share e te grire, mos ma kujto! Per shembull me rrahen dy-tre vagabonde, mos ma kujto, Tek shihja nje grerez tek rrinte mbi gonxhe, mos ma kujto! Per shembull pesova diku nje disfate, mos ma kujto, Dhe gjumi s'me zinte me dite e me nate, mos ma kujto! Per shembull me pe duke ecur e qare, mos ma kujto, Mbeshtetur pas murit me zemer te vrare, mos ma kujto! Per shembull me pe duke ngrene e genjyer, mos ma kujto, Te prishur, te shturur, te rene e te thyer, mos ma kujto! Per shembull ne shtrat s'u bera per burre, mos ma kujto, I turpshem u drodha si qengj nen lekure, mos ma kujto! E shkuara ka ore dhe caste te hidhura, mos ma kujto, Ka drojtje dhe heshtje kur lipsen te thirrura, mos ma kujto!

U rrita nënoke... dhe kam filluar të të ngjaj gjithnjë e më shumë... Tashmë zgjohem herët... dhe flej para të gjithëve... Trafiku ka filluar të më mbysë... e fjalët më lodhin... U rrita nënokja ime dhe kam filluar të pij më shumë çaj... më pëlqejnë barishtet... dhe aroma e qelibarit... U rrita nënoke dhe gjithçka e lexoj vetëm... qaj në heshtje vetëm... dhe përmallem krejt vetëm... U rrita nënokja ime, të gjithë largohen... dhe miqtë janë pakësuar shumë... Më pëlqen më shumë qetësia, e imagjinon dot...? kurse zhurmat m’i shterojnë energjitë... U rrita nënoke dhe s’e shijoj qëndrimin natën vonë... dhe krejt si ti, tashmë është deti ai që më fal qetësi... bota është bërë kaq e komplikuar... e thjeshtësia gjithnjë e më e vështirë... Sot, njerëzit u ngjajnë më shumë kukullave... e unë nuk di të luaj më... Jeta nuk është siç më pate thënë... plot ngjyra... kurse udhët, kryesisht, gumëzhijnë nga njerëzit e shumtë... të gjithëve, nënoke, u rëndojnë halle mbi supe... Gjithnjë e më shumë, nënoke, më merr malli për veten... Kam mall për thjeshtësinë e atyre ditëve në shtëpinë e gjyshit... Kam mall për atë kohë atje, kam mall për ty... Kam mall për veten time të vogël, si dikur... Kam mall për qortimin tënd spontan, të sinqertë, të butë dhe lotues... Tashmë është jeta që më qorton, nënoke... janë ditët e padrejta që kritikojnë... të gjithë ua hedhin fajin të gjithëve... Nuk ka më dashuri pa interes... dhe mirësjellja është shndërruar në një kompliment me kosto... U rrita nënoke dhe pashë që isha plakur... thinjat mi pushtuan flokët e mi të errët, të cilët i doje aq fort... e që dikur u thurrje këngë e luaje me to... U rrita shumë... e bota nuk është aq interesante sa mendoja... U rrita nënoke që ta kuptoj se unë jam ai vogëlushi jot, sado të rritem... dhe se përqafimi yt është e gjithë bota ime... Ah nënokja ime.

When you father children and children’s children, and have grown old in the land,  lif you act corruptly by making a carved image in the form of anything, and  mby doing what is evil in the sight of the LORD your God, so as to provoke him to anger, 26I  ncall heaven and earth to witness against you today, that you will soon utterly perish from the land that you are going over the Jordan to possess. You will not live long in it, but will be utterly destroyed.

Të lindet njeriu Të lindet një njeri nga gjin' i dheut tonë të rim me lot të vakët, nga thalb' i shpirtit tonë që shkrihet në dëshirë të flakët për një gen të ri, - Të lindet një njeri! Pa hyll në ball - por që me fjalë të pushton, që të rrëmben qetsin e ban gjaku të të vlojë rrkajë, e ban synin ligshtin ta zhgjetojë, që nëpër shekuj ndërgjegjen na tradhton. Të dali një njeri! Të mkambi një Kohë të Re! Të krijojë një Epope! Ndër lahuta tona të këndohet Jeta e Re... - Të gjithë kombet po dehen n'epopea të veta, flakë e zjarrmit të tyne na i përzhiti ftyrat dhe nëpër to një nga një po shtohen rrudhat, e nën kambë e mbi krye tinzë po na ikjeta. (Liri! - Po, liri dhe gaforrja gëzon, porgaforre asht... Liri, ku plogsi ndërgjegje gjallon, jo, liri nuk asht!), Të lindet një njeri i madh si madhni dhe ndërgjegjet tona t'i ndezi në dashni për një ide të re, ideal bujar, për një agim të lum e të drejtë kombtar.

… gjeta se në mendimet e ndershme është një lloj kënaqësie të cilën njerëzit e këqij nuk e kanë ndier kurrë; kjo do të thotë se njeriu është i kënaqur me vetveten. Në qoftë se mendojmë për këtë pa paragjykime, nuk di se cilën kënaqësi tjetër mund ta barazonim me këtë. Ndiej të paktën se cilido që e pëlqen sa unë vetminë duhet të frikësohet se do ta presin shqetësime. Mbase në po këto parime mund të gjendet çelësi i gjykimeve të gabuara të njerëzve mbi fitimet nga vesi dhe mbi ato nga virtyti. Ngase kënaqësia nga virtyti është plotësisht e brendshme, dhe e vëren vetëm ai që e ndien; mirëpo të gjitha fitimet nga vesi i bien në sy tjetrit, dhe vetëm ai që i ka e di sa i kushtojnë. Sikur secilit brenga e brendshme T’i lexohej e shkruar në ballë, Sa shumë veta, të cilëve u kemi lakmi, Do të na bënin të mëshiroheshim për ta! Kësaj strofe do të kishte mundur t’ia shtonte vazhdimin, i cili është i bukur, dhe nuk i përshtatet më pak subjektit: Do të shihej se armiqtë e tyre I kanë në kraharor, Dhe që të na duken fatbardhë Këtu është e tërë lumturia e tyre. ---- ... I found that there is in the meditation of honest thoughts a sort of well-being that the wicked have never known; it is to enjoy being alone with oneself. If one thought about it without preconceptions, I do not know what other pleasure one could compare to that. I sense at least that whoever loves solitude as much as I do must fear the torments it has in store for him. Perhaps one could deduce from the same principles the key to men’s false conclusions concerning the advantages of vice and of virtue. For the enjoyment of virtue is a wholly inner one and is perceptible only to him who feels it: but all the advantages of vice are visible to others, and only he who has them knows at what price. If it were possible to read internal pain in the face, how many whom we now envy would we then pity? He could have added the sequel which is very beautiful, and no less suited to the subject. One could then see that they have their enemies within their breast, and their happiness is nothing more than a happy appearance.

Uji që pikonte nga çatia, bënte një vrimë në rërën e oborrit. Dëgjohej: "pikë-pikë", e pastaj prapë "pikë" mbi një gjysmë flete dafine që e bënte të rrotullohej e të kërcente duke e shtyrë në të çarat e tullave. Sa kishte kaluar stuhia dhe tani, herë pas here, flladi tundte degët e shegës, duke bërë që prej tyre të hidhte mbi tokë një shi të dendur me ca pika të ndritshme që pastaj veniteshin. Pulat, të ngrysura dhe si të përgjumura, shkundnin herë pas here krahët dhe vinin vërdallë nëpër oborr, duke çukitur me nxitim për të kapur krimbat që kishte nxjerrë shiu nga toka. Me t'u çarë retë, dielli ndriçonte gurët, ylberizonte me të gjitha ngjyrat, pinte ujin e tokës, argëtohej me ajrin duke u dhënë shkëlqim gjetheve me të cilat luante ajri. - Ç'bën aq shumë në nevojtore, djalosh? - Asgjë, mama. - Po ndenje shumë aty, ka për të dalë ndonjë gjarpër e do të të kafshojë. - Po, mama. < <> <> - Të thashë që të dalësh nga banja, djalosh. - Mirë, mama, ja erdha. <> Ngriti sytë dhe pa të ëmën te dera. - Pse vonohesh kaq shumë? Ç'bën aty? - Po mendohem. - Pse këtu e gjete të mendohesh? Nuk të bën mirë të rrish kaq shumë në banjë. Veç kësaj, duhet të merresh me diçka. Pse nuk shkon te jot nunël për të shkoqur misër? - Mirë, mama. Ja, po shkoj. *

Mbas tryezës Kështu ne të rinjve na kalon nata: Pranë tryezës meremer-falso, me gotë të plotë a boshe, me kujdes të madh ndejun (si e lyp dans-edukata), të ngrehun, të ngrimë, të stolisun e ftyrash të qindisun me pudër, karmin... jo? - por me përshtypje të mirë që na e sjell zojusha e bukur dhe me hir tu' na buzqeshë ambël, buzësh të kuqe si gjaku, nsa gjit' i majen, dridhen - ftyra kuqet, zbehet... e në secilin prej nesh në fund ka një shpresë këndedhet dhe na shtrëngon laku... - Qashtu ndejë, tu' e vrejtun, çojmë biseda të ndryshme serioze, t'urta, por ma shpesh të dyshueshme, me gjuhë të bukur, të zgjedhun, mbi ngjarje të ra flasim e prej një dëshirës pa mshirë të gjithë pëlsasim. Ngushllim! - se zonjusha na i din mirëi hallet, prandej aq me andje, bukur, kërcen vallet. Jonet muzikore derdhen, rrkaj derdhen, lëmojnë ata që në valle sjellen, në hare sjellen, lëmojnë tryezën, gotat, veshjet tona, ndjenjat e fantazis sonë, i hapen ylber-velat... Por befas, të njëjones së panjoftun tingllimi, së cilës asht te hyu i bukuris trillimi, krahnorët n'i përkdheli dhe n'i piskoi zemrat, gjatë korrizit të thennët zbresin fill te themr; - Qashtu vuejmë, dëfrejmë... Jetën adhurojmë, nsa drita shkëlqejnë zojushën shikojmë dhe n'andrrim vallzojmë... Rishtas, me plot dashje, vallet ndiqen, ndiqen Vash e djalë përputhen mbrend dy zemra digjen, por me u puthë - nuk puthen!

Një këngë nuk është shumë e thjeshtë për t'u zbërthyer. Ka qenë gjithmonë kështu, s'ka asnjë sekret, në asnjë, nëse i kupton akordet. Në fund të fundit janë thjesht instrumente edhe zë, asgjë më shumë. Kjo ama vetëm nëse e zbërthen. Por ka një problem: duke zbërthyer një këngë, nxjerr elementet që e përbëjnë, jo rezultatin. Këngët që na pëlqejnë janë të tilla, sepse arrijnë në një pikë ku rezultati ngrihet sipër elementeve të ndryshme. Është kjo magjia e këngëve të bukura, ajo që arrijnë të shprehin, përtej asaj që dëgjon. Ndodh e njëjta gjë me femrën që dashuron marrëzisht, e cila nuk është thjesht mish e mendime, është shumë më shumë. Ndoshta ato të pëlqejnë, por e dashuron për gjëra të tjera. Mënyra se si qesh, ndoshta. Mënyra se si rregullon flokët, reagimi i saj kundrejt një lajmi, komplet i ndryshëm nga reagimi i miliarda të tjerëve që ecin mbi këtë planet. Mënyra se si shndërrohet kur dehet. Mënyra se si përqendrohet kur lexon një libër. Nuk e duam njëri-tjetrin për gjërat e mëdha, për faktet e njohura si ngjyra e flokëve apo ëmbëlsia e buzëqeshjes. E duam për gjërat e vogla, për ato gjeste që kanë kuptim vetëm për ne e që ngrihen sipër ideve, sipër akordeve, sipër peshës që tregon peshorja apo përtej grupit të gjakut. E ndoshta është ky shpirti për të cilin flasin të gjitha fetë: jo përsosmëria, por defektet, jo biografia, por detajet që na tregon nata, jo ajo që shohin të tjerët, por ajo që shohim vetëm ne.

Njeriu jeton jo vetëm jetën e vet personale, por, me vetëdije apo pa vetëdije edhe atë të epokës dhe të bashkëkohësve të vet dhe, edhe në qoftë se do të ishte i prirur që bazat e përgjithshme dhe jashtëpërsonale të ekzistencës së tij t'i shihte si të dhëna në mënyrë të vetëkuptueshme, si edhe të ishte aq larg idesë për t'i kritikuar, siç ishte Hans Kastorpi shpirtmirë, do të ishte sidoqoftë gjithsesi e mundshme që ai t'i ndjente ashtu turbull mungesat dhe ndikimet e tyre në vetëndijimin e tij moral. Njeriut të veçantë mund t'i vegojnë para syve shumë qëllime, pikësynime, shpresa, perspektiva, prej të cilave ai merr shtysa për sforcime dhe veprimtari më të vrullshme, por kur jashtëpersonalja përreth tij, koha vetë, me gjithë përpjekjet e tij, u heq motivimin shpresave dhe perspektivave, në qoftë se ajo i shfaqet si e pashpresë, pa përspektivë dhe pyetjeve dhe pyetjeve të vëna, me apo pa vetëdije, por sidoqoftë të vëna në ndonjë mënyrë mbi kuptimin fundor, më tepër se personal, të të gjitha sforcimeve dhe veprimatarive, ajo u vë përballë një heshtje të shurdhër, kjo gjëndje e gjërave do të ushtronte një farë ndikimi paralizues qoftë edhe mbi karakteret më të mirëfilltë njerëzorë, ndikim i cili, përtej shpirtit dhe moralit, do të mund të shtrihej edhe mbi pjesën fizike dhe oraganike të individit. Për të qenë i gatshëm për një sforcim të madh, që sidoqoftë e kalon masën e atij të zakonshmit, pa qenë në gjëndje që t'i japë një përgjigje të kënaqshme pyetjes "përse"?, për këtë duhet ose një vetmi dhe pastërti morale që është e rrallë dhe e një natyre heroike, ose një vitalitet shumë i shëndoshë. Hans Kastorpi nuk e kishte as njërën, as tjetrën dhe nuk mund të ishte pra, veçse një i rëndomtë, ndonëse në një kuptim tepër pozitiv.

Ai kishte dëgjuar më parë avionët të bënin zhurmë të sforcuar po jo si kjo kërkëllitje e metalit rreth e rrotull tij, sikur perçinat po dilnin vendit si ca kopsa të jakave të modës së vjetër. Veç kësaj, krahët qenë shumë të hollë. Edhe në një ditë të qetë e blu, po t'i shihje ato të dridheshin do të thoshe: një çift fletësh hekuri, ja se ç'janë. - Viktor, po anohemi gjithnjë e më tepër... S'kam parë kurrë kaq keq. Asnjë koment. S'mund të mohohej ajo që dukej. Avioni hidhej poshtë e lart si një kartë bixhozi. - Në qoftë se rrëzohemi... - Do të jetë faji im. Unë të futa këtu. Qe një çast fluturimi i rrafshtë, pa lëkundje. Viktori u habit që ritmi i zemrës së tij nuk qe rritur. As nuk e mbajti frymën dhe as nuk u djersit kur avioni nisi të bjerë përsëri. - Ti sikur s'çan kokë dhe aq, - tha Katrina. - Sigurisht që çaj. - Dëgjo Viktor. Nëqoftë se vdekja është përpara çdo minute, nëqoftë se do të përfundojmë në ujë... Dua të të pyes të më thuash diçka. - Mos e fillo këtë Katrinë. - Është fare e thjeshtë. Dua thjesht ta thuash këtë... - Lëri këto budallallëqe, Katrina. Në një kohë të tillë si kjo, të më pyet. E çfarë? Për dashurinë? - Zemërimi e bëri zërin e tij të ngjante përsëri me një flaut. Goja iu zmadhua dhe mustaqet gjithashtu iu zgjeruan. Ai qe gati të fliste edhe më ashpër. Ajo e ndërpreu: - Mos u bëj kështu me mua tani, Viktor. Nëqoftë se ne do të biem, pse nuk do të doje ta thoje këtë?... - E kape këtë rast për të më përdredhur krahun. - Në se ne nuk e duam njëri-tjetrin, atëherë çfarë bëjmë ne? Pse ndodhemi këtu? - U ndodhëm se ti je një grua dhe unë jam një burrë, ja pse ndodhemi këtu. Ç'mendim të çuditshëm që kishte: ateistët pranojnë ritin absolut. Gruaja këmbëngul dhe burri që po vdes, tund kokën. Pse jo? Pas pak, ata ndjenë ngritjen e kontrolluar të avionit. Ai kishte gjetur përsëri një shtresë të butë ajri dhe po fluturonte qetësisht. Ende në ankth, Katrina nisi të mendojë rreth atyre ç'i kishte shtënë në kokë fortuna. - Tani jemi mirë, - tha Viktori. Ajo ndjeu se ishte shumë më pak mirë se ç'kishte qenë ndonjëherë. O zot! Sa shumë humba, mendonte ajo. Dera e kabinës u hap dhe piloti i dytë tha: - Jeni mirë? Ishte rrugë e keqe. Por për një minutë jemi mbi Çikagon e jugut. - Një lumë fjalësh, një kërkëllitje e pakuptueshme erdhi nga kulla e kontrollit në Miduej. Viktori qe i qetë dhe dukej edhe me humor të mirë. Ç'vetëpërmbajtje kishte ai njeri! Dhe nuk t'i përmendte kundër teje, gjërat qesharake. E kishte shumë të mirë këtë gjë. Atje në spital, për shembull. Ai nuk mund të thoshte: "Të dua". Kjo do të qe shfajësim. Katrina vente e vinte nëpër fjalët e thënë nga ai e ajo, ndërsa avioni u afrua pranë tokës dhe u ul. I kishte mbetur mendja te të gjithë ato edhe kur i kaluan te helikopteri, nën fshikullimën e helikave. Vajzat e shërbimit aty, qenë të mësuara. Ato sikur thoshin: Mos u mërzit e dashur, dashuria do t'i zgjidhë problemet e tua. Bëje veten të meritueshme dhe do të dashurohesh. fq.126-128

Kushtim Mëngjezi erdh, dhe hapi i tij i lehtë Ma ngriti gjumin që më kish në gji, Unë ika malit nga kasoll’ e qetë, Duke u endur me një shpirt të ri; Ma mbushe zemrën me dëfrim e jetë Lulja e vesuar gjithë njomështi; Një dritë hareje befas niste e ndrinte Përtërinte botën që të më përtërinte. Dhe si po ngjitesha nga lumi i dëlirë Pluskonte larg një mjegull pa pushim. Ajo më futi në një mugëtirë, Ma vrenjti rretheqark vështrimin tim; S’do ta shijoja pamjen aq me hirë, Ngaqë u mblodh një muzg, një turbullim; Pastaj prej resh u gjenda si i sulmuar, I vetëm e mes territ i mbuluar. Menj’herë dielli u duk të depërtojë, Në mjegull u ndërpa një qartësi. Këtej zu muzgu tatëpjetë të shkojë; Andej të ngjitë pyll e lartësi. Si desh ky syri im që ta vështrojë, Pas territ diellin, më me bukuri! Luftë e tejdukshme s’kishte përfunduar, Erdh një shkëlqim, dhe mbeta i verbuar. Nuk ta them emrin. Shumëkush mbi tokë Ta thotë shpesh, të quan si të tij, Sikush për shenjë ty të ka në kokë, Po drita jote i sjell vështirësi. Ah, kur gaboja, kisha shumë shokë, Sot që të njoh, jetoj krejt në vetmi; Se lumturinë e ndiej vetëm fare, S’ia shfaq asnjërit dritën magjistare. Ajo po qeshte, e tha: - Tani kupton Pse ta zbulova aq pak këtë pëlhurë! Sapo shikon që rëndë më s’gabon, Sapo më s’je çunak ti, si moskurrë, Dhe nuk përmbush detyrën posi burrë! Sa shquhesh ti ngado për ndonjë vlerë? Kupto, jeto në paqe me të tjerë! Më fal, bërtita, s’kisha keqmendim; T’i hap se koti sytë e mi përherë? Vullnet gazmor jeton në gjakun tim, E njoh dhuratën tënde plot me vlerë! Të tjerët do t’i mbush me atë bekim; Më s’do ta fsheh talentin asnjëherë! Kërkova rrugën aq me dashuri, Dhe mos t’ua them vëllezërve të mi? Dhe siç po flisja, qenia e mrekulluar Më pas me zemër dhe me mëshirim; Në sytë e saj sakaq para lexuar Çfarë kisha bërë drejt e çfarë gabim. Më qeshi, e ndjeva veten të shëruar, Për gaz të ri m’u ngrit mendimi im; Tani, pra, mundja, me besim pa anë, T’i qasesha, ta shihja më nga pranë. Ajo e zgjati dorën që ta kapë Të lehtë si dhe pahun avullor; Dhe duk’e prekur fillmëndafshtën napë Kjo shkriu, u zhduk rrethimi mjegullor. E shtija syrin mbi luginë prapë, Mund ta sodisja qiellin madhështor; Asaj i derdhej cipa m’e kulluar Rreth shtatit t’hijshëm duke valëzuar. - Të njoh, ta di çdo dobësi të kotë, T’i di të mirat që ti ke gjithnjë, - Më tha kështu, përjetë e ndiej si thotë, - Pra, merr ç’të taksa prej qëkuri: asgjë Nuk i mungon të lumturit në botë, Që merr këtë dhuratë që u përbë Me muzg mëngjesi e diell qartësie: Prej së vërtetës - cipë poezie. Kur ti dhe miqtë ndieni zagushi Në mes të ditës, hidheni në erë! Sakaq ju mvesh me ledha një freski, Një afsh e duf prej lulesh plot me erë, Pushon t’ju shqetësojë dheu i zi, Si shtrat i butë bëhet varri i mjerë, Qetohet vala e jetës së tërbuar Dhe dita e nara ndritin pa pushuar. Pra, eni shokë, kur duke rënduar Ngarkesë e jetës shumë ju mundon, Kur udhën tuaj fati i mrekulluar Me lule e pemë t’arta jua bekon, Drejt ditës s’ardhme shkojmë të bashkaur! Ajo në jetën vjen na lumturon Dhe nipërve, kur t’ikim përgjithmonë, Iu bëftë gaz kjo dashuria jonë! E përktheu: L. Poradeci (nga: J.V. Gëte, Vepra të zgjedhura 3 - Poezi, Botimet Rilindja, 1989)

Vërtet, pa pikën e keqdashjes e bëra, kur ia shpjegova me dy fjalë që zemërgjerësia rinore është vërtet diçka e bukur, veç nuk vlen asnjë grosh! Po pse nuk vleka? Po sepse është atribut i fituar pa mundim, pa u jetuar jeta, nuk është tjetër veçse "mbresë e parë e qënies". Do ju shohim në punë e sipër! Shpirtgjerësia e fituar lehtë është efemere, madje, kur je i ri, edhe jetën të japësh nuk është ndonjë gjë kushedi çfarë, kjo sepse të vlon e gurgullon gjaku, të teptisin forcat, ke ashk të pashuar për të bukurën e të virtytshmen! Provoni të kryeni akte të vërtetë heroike pa bujë e pa fanfarë, pa shkëlqim e pa britma, por plotepërplot me therori, ku nuk gjendet asnjë pikë lavdie e zulmi, atëherë, kur ju, i virtytshëm siç jeni, u paraqiteni njerëzve si i poshtër; e pra, e vërteta është që jeni më i ndershmi i të ndershmëve! Ja këtë fare heroizmi provoni të bëni! Jo, pse, s'keni pse hiqni dorë! Kurse unë ja ku po jua them se tërë jetën time këtë lloj heroizmi kam bërë, atë e kam mbartur mbi shpatullat e mia!

Koken e njeriut sikur mbi qafe t'ia ngjiste kalit piktori dhe gjymtyreve te mbledhura gjithandej t'ua shartonte puplat e larme asisoj qe gruaja lart mbi bel, fort e bukur, te shnderrohej ne nje peshk te shemtuar e te perhime, ju te ftuar per te pare, o miq te mi, a do te permbaheni se qeshuri? Me besoni, o Pizone, se krejt i ngjashem do te ishte ne pamje edhe libri, kur si ne jermim te te semurit, te perfytyroheshin figurat fantastike, qe as koka, as kemba asnje trupi s'do ti pergjigjeshin. "Piktoret, ashtu edhe poetet, kane pasur te njejten mundesi qe me guxim te krijonin cdo gje.

Kam përshtypjen se jetoj, në ktë atdhe të patrajtë të quejtun univers, ndën një tirani politike që, edhe pse nuk më shtyp drejtpërsdrejti, gjithsesi ofendon ndojfarë principi okult të shpirtit tem. Dhe atëbotë zbret mbi mue, shurdhëtisht, nostalgjia e parakohshme, nostalgjia e mërgimit të pamundun.

Life in the Spirit ROMANS 8 [†]There is therefore now no condemnation for those who are in Christ Jesus. [1] 2[†]For the law of  h the Spirit of life  i has set you [2] free in Christ Jesus from the law of sin and death. 3[†]For  j God has done what the law,  k weakened by the flesh,  l could not do.  m By sending his own Son  n in the likeness of sinful flesh and  o for sin, [3] he condemned sin in the flesh, 4[†]in order that  p the righteous requirement of the law might be fulfilled in us,  q who walk not according to the flesh but according to the Spirit. 5For  r those who live according to the flesh set their minds on  s the things of the flesh, but those who live according to the Spirit set their minds on  t the things of the Spirit. 6[†]For to set  u the mind on the flesh is death, but to set the mind on the Spirit is life and peace. 7For the mind that is set on the flesh is  v hostile to God, for it does not submit to God’s law;  w indeed, it cannot. 8[†]Those who are in the flesh cannot please God.

Të premtova se nuk do të dua më, por para vendimit të madh, u tuta. Të premtova se nuk do të kthehem, por u ktheva, se nuk do të vdes nga malli, por vdiqa. Të premtova shpesh dhe hoqa dorë po aq shpesh dhe s’më kujtohet që u dorëzova. Premtova shumëçka për veten, çfarë mund të thonë gazetat për këtë? Sigurisht, do shkruajnë që jam çmendur. Sigurisht, do shkruajnë që vrava veten. Të premtova, se do jem i brishtë… ashtu isha, të mos shkruaj poezi për sytë e tu, por shkrova. Premtova të mos… e mos… por kur zbulova idiotësinë time, qesha… Të premtova se do t’i injoroja flokët e tu kur të më kalonin pranë, por kur u tundën si nata e zezë mbi trotuar, bërtita… Të premtova… se do t’i injoroj sytë e tu, pavarësisht mallit, por kur i pashë plot yje, psherëtiva. Të premtova… se s’do të shkruaja asnjë letër dashurie, por shkela mbi veten, të shkrova. Të premtova se s’do jem më në asnjë vend ku do jesh ti, por kur dëgjova se je e ftuar për darkë, erdha edhe unë. Të premtova mos të të dua… Si? Ku? Dhe ç’ditë ishte kur të premtova? Gënjeva nga ndershmëria e madhe dhe lavdi Zotit që gënjeva! Të premtova… krejt i ftohtë, krejt i marrë, duke u vënë zjarrin të gjitha urave pas meje, me vete vendosa t’i vras të gjitha gratë, dhe ty të shpalla luftë, por kur ngrita armën kundër gjinjve të tu, u theva. Kur pashë dy duart e tua paqësore, dënesa… dhe premtova që nuk… që nuk… që nuk… por të gjitha premtimet e mia ishin tym, që e shpërndau era. Të premtova… se s’do të të telefonoj natën, se s’do të të mendoj edhe nëse sëmuresh, se nuk do bëhem merak për ty, nuk do të dërgoj trëndafila, e mos t’i puth dy duart e tua, por të telefonova netëve, pavarësisht premtimit, të dërgova trëndafila, kundër vendimit, t’i putha duart derisa u ngopa. Premtova që mos… që mos… e që mos… por, kur zbulova marrëzinë time, qesha. Të premtova… duke të masakruar pesëdhjetë herë, e kur pashë gjakun në teshat e mia, u sigurova që kisha masakruar veten, prandaj mos më merr seriozisht, sado të zemërohem… sido të reagoj, sado të marr flakë, kurdo të shuhem, gënjeja nga çiltërsia e madhe dhe lavdi Zotit që gënjeja! Të premtova se do t’i jap fund këtij muhabeti, por kur pashë lotët të të rrjedhin faqeve, u hutova… Kur pashë çantat përtokë, kuptova që ti nuk vritesh kaq lehtë, ti je atdheu, je fisi, je poema para krijimit, je shënimet, je shëtitorja, je fëmijëria, je kënga e këngëve, je psalmet, je ndriçuesja, ti je e dërguara. Të premtova… se do t’i fshija sytë nga fletorja e kujtimeve, pa e ditur që po fshija jetën time, pa e ditur që ti, pavarësisht sherrit të vogël, je unë dhe unë jam ti… Të premtova se nuk do të të dua, oh çfarë marrëzie, çfarë i bëra vetes? Gënjeva nga ndershmëria e madhe, lavdi Zotit që gënjeva! Të premtova… se s’do jem këtu pas pesë minutash, por… ku të shkoja? Rrugët janë të lara me shi, ku të hyj? Kafenetë gëlojnë nga tollovia, ku të lundroj vetëm? Ndërkohë që ti je deti, je varka dhe udhëtimi. A është e mundur, të pres edhe dhjetë minuta, sa të ndalet shiu? E sigurt, do iki, sapo të ikin retë, sapo të qetësohet era, përndryshe… do jem në zijafetin tënd, derisa të vijë mëngjesi. Të premtova… se s’do të dua, si të çmendurit, për herë të dytë, mos të të sulmoj, siç bëjnë harabelat, me pemën e lartë të mollës tënde, dhe mos t’i kreh flokët kur të flesh, o macja ime e shtrenjtë… Të premtova që s’do ta humbas pjesën e mbetur të mendjes, nëse bie mbi mua si një yll këmbëzbathur. Premtova ta përmbaj çmendurinë time, dhe më vjen mirë që akoma jam kaq ekstrem kur dashuroj, njëlloj siç isha herën e fundit. Të premtova… që s’do të kthehem, por u ktheva, që nuk do vdes nga malli, por vdiqa, dhe u ktheva me gjëra më shumë se vetja; ç’i bëra vetes? Gënjeja nga ndershmëria e madhe dhe lavdi Zotit që gënjeja!

Në historinë e publicistikës ka dy kahje përsa i përket polemikës. Në njërin kah asht polemika si aspekt i debatit publik mbi idetë, ndërsa në kahun tjetër asht polemika si aspekt i propagandës... Polemika si aspekt i propagandës ka karakter demagogjik. Ky lloj i polemikës është kultivuar në shoqëritë totalitare, komuniste, fashiste apo fundamentaliste. Ky lloj i polemikës ka si veti jo analizën e ideve të personit apo të personave me të cilët polemizohet sepse kjo nuk shkon me karakterin demagogjik të saj, por etiketimin në sens përkeqësues të tyne, denigrimin e tyne në çdo aspekt të personalitetit të tyne. Prej këtej fjalori random tejet vulgar i përdorun në polemikat e këtij lloji. Analiza e ideve të kundërshtarit ze pak vend në këto lloj polemikash...

— Ç'është kjo sëmundje? — pyeti Maksi. — Ç'do të thotë «i kanë muruar hijen»? Martini nuk e pati lehtë t'ua shpjegonte. Kjo ishte një lëngatë, nga e cila nuk shpëtoje dot. Viktima kishte qenë murator dhe mesa duket gjatë ndërtimit të një kulle, dikush nga shokët e tij, me dashje ose pa dashje, i kishte muruar hijen, domethënë kishte hedhur gurë dhe llaç mbi hijen e tij që binte mbi murin që ndërtohej. Zakonisht malësorët muratorë, ruheshin nga murimi i hijes si nga djalli, sepse dihej që, po t'u murua hija, t'i mbetesh rob i murit, pra, do të vdesësh. Mirëpo, me sa dukej, ky malësor ka qenë tepër i ri në punë dhe pa përvojë. Kështu që, me dashje ose pa dashje, ia kanë bërë kobin. Eh, të dhimbset për zotin, as njëzet vjet s'i ka. Irlandezët vështruan njëri-tjetrin. — Po ndoshta s'është kjo arsyeja?

Shqiptarët nuk janë pra as sllavë, as helenë barbarë, por përfaqësuesit e një qytetërimi më të vjetër, një nga më të lashtit e Evropës, i cili ka lënë monumentet dhe kujtesën në të dy brigjet e Adriatikut dhe të detit Jon, si në fushat ku qe Troja, aty ku Hektori është përfaqësuesi i lashtësisë, ashtu si Skënderbeu është ideali i Mesjetës, dhe Boçari personifikimi kalorësiak i kohëve moderne; mbi të cilat shekujt, shqotat, revolucionet, tiranët, pushtimet, fetë, mynxyrat kaluan si shkulme të tërbuara pa arritur ta shfarosin, dhe që një ditë është e destinuar ta thyejë gurin e rëndë të varrit të tij.

Tungjatjeta Shqipëri Tungjatjeta Shqipëri, Nënë e fisit mirëpritës për ata që të nderojnë. Tungjatjeta Shqipëri, Nënë e fisit kryengritës për ata që të lakmojnë! Ti je Besa, bujaria, Nënë e fisit legjendar për ata që të nderojnë. Ti hakmarrja, burrëria, Nënë e fisit zemërzjarr për ata që të shkelmojnë! Ti o Nënë, tërë jetën sa kujtohet historia, theve prangat që të hodhi shkelësi dhe barbaria! Fryma jote, jeta jote, zemra jote është Liria! Dhe kur bota ballkanike ra në zi, në robëri, viset e tua kreshnike nuk i shkeli dot njeri. Bijtë e tu sorkadhe mali, rritur erërash për trima, suleshin mbi invazorët, si në malet vetëtima. Ti me shekuj dhe kushtrimin për çlirimin e Ballkanit. Ti me gjakun e arbëreshit skuqe jetën e tiranit, shkele ligjet e sulltanit, ngrite zërin për Liri, dhe me gaz djemtë të këndonin "Tungjatjeta Shqipëri!

Apologjia ime (Jetes) ...Marrezi, turp turp dhe mekate per jeten e terbuar se kur me ndal, o gjenerate, qe vuan rruges ndonje nate, me merr per te denuar dhe, me nje ze qe vret, ngahera me pyet: -Ku linde, o i ri? -O jete, linda ne shkreti! -Ku rron dhe ku vete, ne c'dhera e ne c'dete?! -Cudi! C'kerkon prej meje ti dhe si, o jete, pyet, kurse ne varferi me hodhe kur me gjete te lindur nga skelete pa drite, pa liri? -Njeri! Nga vete, as me thua? -S'e di! Jo, Nuk e di! Po lerme, o jete, c'ke me mua? -Dua ta di, po dua! -Atehere, jete e krisur, per mua mos pyet se qysh ne n'agim kam nisur te shkel si skllav i shkrete mbi gjurma shprese drite... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -O mekatar, as faliu ligjes sime, bindu i cmendur enderrtar, s'jeton me shqetesime!... -Mu thell' ne brendesire ku ndjenja rron e lire, ku dhembja dhemb e prekur nga ligja jote e fuqiplote, ne gjirin tim si hekur, si hekur e celik, qello,qello, o me kamxhik; pa frik' e pa meshire e pa pendim, se mu ne thellesire te shpirtit, ne nje kend, lindi nje shqetesim qe celi varrin tend...

Kënga e valës (Vlorës) Lëmo', o valë e përkëdhel atë breg që s’është i gjallë, e, kur të flesh aty në Skelë, të shtrihesh në atë zall, këndo një këngë e nanuris shumë qetë e me ngadalë, se në atë tokë fle një fis që u ngrit në shekuj valë për nderin e Lirisë... Lëmo' o valë me ngadalë! këndo një këngë lehtë, të mos dëgjohet gjer në mal, se aty në ullishtë fshehtë dergjen..... - oh lëre mos e nga, kujtimi u ka mbet! - Pra ti o valë, këndo, mos qa, se zemrën e ke det dhe gjuhën ligjërim e shkumë, sa brigje ke në dorë!... Dhe kot kërkon të vërë në gjumë dhe shpirtin tënd, o Vlorë! Po ah, o vend që lind ç'ka vdes, pse hesht mbi varr, i gjallë? Përherë syri yt do jesh' me llahtari në zall?.. Lëmo' o valë me ngadalë, këndo kushtrim të qetë... Se mos dëgjohet lart në male në Arbërinë vetë se atje dergjet një jetë... Lëmo' o valë e përkëdhel me zemër, jo me zjarr, se bën vaki që vdekja del e s'hesht brenda në varr. Kushtrimin tënd o të dëgjoj oh, ndërsa vendi qan - atëherë, o valë, gjumi mbaroi dhe labët kush i mban...?!

Bashkim ç’do me thënë? Armiqtë e kombit tonë thonë se që të bashkohen shqiptarët duhet secilido të lëshojë fenë e vet; sa gënjeshtër e madhe ! Jo. Se cilido le të mbajë fenë e vet, muhamedanët le të venë në xhami dhe të krishterët në kishë. Por kur dalin nga xhamia dhe nga kisha le të kujtohen që janë një fëmijë dhe një gjak edhe le të mblidhen tok për të kuvenduar mbi të mirën e mëmëdheut.

Kur në Mesjetën e vonë Europa rizbuloi klasikët e Greqisë dhe të Romës, Shqipëria ishte një vend i pushtuar, ku vihej në rrezik jo vetëm vijimi dhe i kulturës autoktone, por vetë jeta e kombit. Rrezikoheshin vlerat historike të një populli, i cili, deri pak kohë më parë, kishte qenë pjesë organike e qytetërimit europian. Pushtimi turk, jo vetëm që e mbajti këtë popull larg zhvillimit të pjesës tjetër të Europës, por këmbënguli me keqdashje në qëllimin e vet për ta detyruar të humbiste origjinalitet dhe origjinë, mbi të gjitha duke favorizuar kthimin e pjesës më të madhe të popullit në fenë islamike.

Afrimi i ngushtë midis dy njerëzve, rëndon kurdoherë mbi të dy palët dhe duhet një përvojë e pasur jete, shumë logjikë e përzemërsi që, duke përfituar vetëm nga cilësitë pozitive të njëri-tjetrit, të mos e fyesh shokun me të metat e tua dhe mos ndjesh vehten te fyer nga të metat e tij.

Sounds Represented By Letters Vowels A E I O U B BA BE BI BO BU CH CHA CHE CHI CHO CHU D DA DE DI DO DU DH DHA DHE DHI DHO DHU F FA FE FI FO FU G GA GE GI GO GU GH GHA GHE GHI GHO GHU H HA HE HI HO HU J JA JE JI JO JU K KA KE KI KO KU KH KHA KHE KHI KHO KHU L LA LE LI LO LU M MA ME MI MO MU MB MBA MBE MBI MBO MBU N NA NE NI NO NU

Shekuj më parë një kryeprift kallogre, një poet shëtitës i kohës, personifikoi Gurin dhe Zjarrin dhe i bëri ata të flasin në vargje të paharrueshme, duke futur me mend me afirmime dhe kundërshtime të konkurimit estetik midis tyre, etikën e tyre të kundërt dhe të mirat dhe përfitimet që secili i ka i dhënë njerëzimit mes produktit të bardhësisë. Ky dialog tipologjik nga prifti kallogre, ribotoi në lavdi jo vetëm të emrit të tij, por të Kishës së vogël të Kallogjerit, fama e së cilës mbështetet ekskluzivisht mbi atë të transmetimit gjenial të rrëfenjave të bashkëjetesës së kohërave dhe të çdo lloj mënyre vargu të huazuar, ngjallës të produktit që largonte kolerën, pastërtinë, digjte të gjitha mikrobet dhe problemet e padiktueshme me ikjen e njeriut.

Fito mbi veten dhe do te fitosh mbi boten.

Fito mbi veten dhe do të fitosh mbi botën.

Një njeri, në zotëroftë dijen e vërtetë mund ta shijojë krejt spektaklin e botës ulun mbi një karrige, pa ditë me lexue, pa folë me askënd, veç me anë të përdorimit të shqisave dhe faktit që shpirti të mos dijë me qenë i trishtë.

Pa i ardhur aspak keq për F, që në ato çaste, përçartej në ethe duke dhënë shpirt nga dashuria për të, mes erës dhe shiut, mbi një anije, e cila s'kish për ta çuar drejt harresës.

Ajo kishte kaluar aq pranë,sa ai arriti të ndiente flladin e aromës së saj dhe nëse ajo se vuri re, kjo ndodh jo sepse nuk kishte mundësi ta shihte, por ngaqë e kishte zakon të ecte me kokën lartë. I dukej aq e bukur, aq ngadhënjyese, aq ndryshe nga njerëzit e zakonshëm, saqë nuk e kuptonte se si askush tjetër nuk prekej si ai nga kënga prej kastanjetash që lëshonin takat e saj mbi kalldrëm, se si askujt tjetër nuk i çakërdisej zemra nga fërshfërimat e varefit të fustanit të saj, dhe si askush tjetër nuk çmendej si ai nga dashuria për fru-frunë e gërshetit të saj, për fluturimin e duarve dhe floririn e të qeshurës së saj!

I provova gjithandej forcat. Ju ma këshillat këtë "për të njohur vetveten". Tregova forca të pashtershme në këto sprova: në sytë tuaj durova shpullën e tët vëllai; pranova sy të gjithëve lidhjen martesore. Veç, zbatim të këtyre forcave nuk gjeta, as tani nuk po gjej, ndonëse pikësynimet m'i miratuat, kur ishim në Zvicër, dhe erdha i mbushur me gatishmëri. Si dhe më parë, orvatem të bëj punë të mira dhe me kënaqësi e bëj, por po aq i dëshiroj edhe të keqen dhe edhe këtu ndiej kënaqësi. Dhe, si dhe më parë, në çdo rast më mungon thellësia e ndjenjës, kurrë nuk ndiej shumë dëshirë, dhe, meqë dëshirat s'i kam të forta, ato s'kanë si m'i drejtojnë veprimet. Mbi një tra mund të dalësh matanë lumit, mbi një ashkël nuk del dot. Mos pandehni, pra, se jam duke shkuar në Uri i mbushur ploteperplot me shpresa. S'bëj me faj njeri. Provova laperdhite më të peshtira dhe i lashe aty forcat, por as i dua e as i kam lakmuar laperdhite. Jeni ju ajo, që më mirë se kushdo tjetër, ma njeh jetën që kam bërë. Po këtë e dini, që edhe kundershtaret i kam parë me urrejtje vetëm e vetëm ngaqë ua kisha zili shpresat që ushqenin! Veç, më kot trembeshin; s'kisha si të behesha shok me ta, se nuk më bashkonte asgjë me ta. Ashtu thjesht, vetëm sa për t'u tallur, jam lidhur me ta; nga inati për ta asgjë s'kam bërë, sepse më udheheqin zakone të njeriut për të qenë; më ndjell krupen bashkimi me ta. Veç, po të kisha me teperi ligesi e smire, mund edhe të bashkohesha me ta. Mund ta beja fare lehtë, por sa shumë më brejti mëdyshja!

Hapi veshët mirë dhe dëgjoje këtë që do të them, është ide e madhe: Një herë e një kohë mu në zemër të tokës qëndronin tre kryqe. Një besimtar fanatik i tha shoku të vet: "Sot ti do jesh me mua në parajse". Dita u shua, që të dy vdiqën, u nisën për rrugë, por as parajsë gjetën e as ringjallje nuk gjetën. Profecia këtij besimtari fanatik nuk i doli. E pra, ishte më i lartësuari i të gjithëve ky njëri, me i lartësuari i tokës ishte, ishte qenia, për të cilën edhe qe selitur toka. Se planeti mbarë, pa këtë njeri asnjë kuptim nuk mund si të kishte. Kurrë më parë, por edhe më pas planeti s'kishte parë të tillë njeriu, çudi e shkuar çudisë ishte! Të tillë njeriu kurrë nuk ka për të patur! Në qenka kështu, që ligjet e natyrës nuk e mëshirokan as një të tillë, as Mesinë e shfaqur në tokë, dhe e detyruan edhe këtë të rronte në mes të gënjeshtrës dhe të vdiste për gënjeshtrën, atëherë del që mbarë planeti qenka gënjeshtër, u mbaka në këmbë me gënjeshtër, vetëm e bëka që u tallka me njeriun në mënyrën më përçmuese. Pra, del që ligjet e planetit tonë janë të rreme, janë lodër e djallit! E përse u dashka jetuar atëherë? Përgjigjmu kësaj pyetje, ne qofsh njëri! - Kjo që po thoni është tjetër gjë. Për mendimin tim, në gjykim u përzien dy shkaqe. Veprimin tuaj kjo e bën të pashpresë. Po mirë, në qofshi ju Zot, atëherë si i bëhet? Në mbaroftë gënjeshtra dhe ju u bindet që shkatar i saj ishte Zoti i mëparshëm, atëherë si i bëhet? - E kuptove, më në fund! - thirri Kirillovi i entusiazmuar. - Pra, mund t'u kuptoka, në qoftë se një i tillë si ti arriti ta kuptonte! Pra, e kuptove, ku gjendet shpetimi i të gjithëve? Në vertetimin e drejtësise së këtij gjykimi gjendet! Po kush do t'ua vertetoje njerezve? Unë! S'arrij do ta kuptoj si mund ta dije deri më sot ateisti që nuk ka Zot, dhe të mos jetë i ndergjegjesuar, në të njëjtën kohë, që kështu vetë ai u bë Zot? E si të mos e vrase veten ky pas kësaj? Se të jesh i vetedijshem që Zot nuk ka dhe të mos jesh i ndergjegjshem, ndërkohë, që, me këtë, ti vetë u bërë Zot, ky është një absurditet; pas kësaj, s'ke nga ia mban, domosdo, do vesh dorë mbi veten. Veç, në qofsh i vetedijshem për këtë, ti vetë je mbret i gjithëfuqishem, veten ti s'ke pse e vret, ke për të rrojtur me breroren e lavdise mbi krye. Ama, s'ke ç'bën, më i pari i shpallur patjetër duhet të vrase veten, ndryshe, kush do ta vertetoje që kjo kështu është? Unë ndaj dhe do ta vras veten, pa një pa dy do ta vras, që të jem i pari që e vertetoj. Unë jam ende Zot padashje dhe jam fatkeq, sepse e kam për detyrë të shpalose vetevullnetin. Që të gjithë janë fatkeqe, ngaqë të gjithë kanë frikë ta shpalosin vetevullnetin. Njerëzit ndaj dhe janë aq fatkeqe, aq të varfer; ata kanë frikë ta shpallin thelbin e vetevullnetit, gjithepushtetin. Jam tmerresisht fatkeq, sepse jam tmerresisht i frikesuar. Frika është mallkim për njeriun... Kurse unë po e shpall vetëvullnetin, e kam për detyrë t'i bind të tjerët që nuk besoj. Jam unë që do ta nis e do ta bitis, që do hap i pari deren. Jam unë që do t'i shpëtoj njerëzit. Vetëm kështu shpetohen të gjithë, kurse brezi tjetër do të jetë i përterire fizikisht; në gjendjen e sotme fizike, sipas mendimit Tim, njeriu s'ka si rron pa Zotin e mëparshem. Kam tre vjet që e kërkoj thelbin e besimit Tim dhe ja, më në fund, e gjeta: thelbi i besimit Tim është Vetëvullneti! Këtu mund ta shfaq mosnenshtrimin dhe lirinë time të tmerrshme.

Hidhet e përhidhet Hidhet e përhidhet në shtregullën e fatit djalosh' i Arbënis. Hidhet e përhidhet në pëmdim mbrapa malit me hovin e rinis zogu i liris! Në shtregullën e fatit, ndër këto fluturime ma shpejt i rreh zemra edhe merr drithtime se qiellat e hueja premtojnë gëzime t'ambla nepër shkalla të hueja, nën të ngjyrta llamba premtojnë hyjnizimin në vallen e dëfrimit; femën-mashkull rrokun si dy vetë që mbyten kin për të mbramen herë qindenjë herë puthen e mbrenda krahnorit gati të pëlsasë zemra, nsa majet e këpucve shkarravisin germa të tanë natën e lume deri në të lem t'agimit. Për njenin ky gëzim, për tjetrin gëzim tjetër... ndoshta vllime librash, atom ose kompas - fund' i fundit shkundet ai djalosh i vjetër nga melankolia fillon të vuejë pa masë. Dh' atëherë nalmadhnia e tij mbret Dyshimi futet në zemër, në tru, në jetën e të riut mfshehtas fillon lojën tinzake, si krymbi në thalbin e mollës... e syni i të riut merr hijen e vendit, hijen e një murit mbrapa të cilit rrahin zemrat e makinat m'i krijuejetë të tjetër, njeriun e gurit... ... po, një ringjallje mbi të vjetra kalbsinat. Syn' i të riut muer hijen e atij murit. Hidhet e përhidhet zogu i liris, por dhe bjen ku lidhet djalosh' i Arbënis.

Kanga skandaloze Një murgeshë e zbetë, që bashkë me mkatet e botës bar dhe mkatet e mia mbi supet e vet të molisun, mbi supat e verdhë si dylli që i ka puth hyjnia - kaloi rrugës së qytetit si ejll i arratisun… Një murgeshë e zbetë, e ftohtë si rrasa e vorrit, me sy boj hini si hini i epsheve të djegna të gjallesës, me buzë të holla të kuqe, dy gajtana pshertimet që mbysin ma la der' vonë kujtimin, kujtimin e ftohtë të kalesës. Prej lutjesh (jo tallse!) duel dhe në lutje prap po shkon… Lutjet i flejnë gjithkund: ndër sy, ndër buzë, ndër Gishta. Pa lutjet e saj bota, kushedi, ç'fat do kishte? Por dhe nga lutjet e saj ende s'i zbardhi drita. O murgeshë e zbetë, që çon dashni me shënjt, që n'ekstazë para tyne digjesh si qiriu pranë lterit dhe ua zbulon veten… Smirë ua kam shejtënvet: Mos u lut për mue, se due pash më pash t'i bij ferrit. Unë dhe ti, murgesh, dy skaje po të një litari; të cilin dy tabore ia ngrehin njeni-tjetrit - lufta asht e ashpër dhe kushedi ku do t'dali, prandaj ngrehet litari edhe përplasen njerzit.

Vjeshta në parakalim Vjeshtë në natyrë dhe vjeshtë ndër ftyra tona, Afshon erë e mekun, lëngon i zymtë dielli, lëngon shpirt' i smum ndër krahnore tona, dridhetjet' e vyshkun ndër gemba të një plepi. Ngjyrët e verdha lozin në vallen e fundme - (dëshirë e marrë e gjethve që një nga një vdesin!) Gëzimet, andjet tona, dëshirat e fundme nëpër balta të vjeshtës një nga një po shkelin. Një lis pasqyrohet në lotin e qiellit, tundet dhe përgjaket në pasion të viganit: "Jetë! Jetë unë due!" - e frymë merr prej fellit, si stuhi shkyn ajrin... por në fund ia nis vajit. Dhe m'at vaj bashkohet horizont' i mbytun në mjegull përpise. Pemët degët e lagun me vaj i mshtjellin në lutje - por kot! e dinë, të fikun, se nesër do vdesin... Vall! A ka shpëtim ndokund?! Mallëngjehet syni, mallëngjehet zemra n'orën e vorresës, kur heshtin damaret, e vorri inaltohet nën qiella ma t'epra me klithëm dëshprimi që në dhimbë të madhe zvarret. Vjeshtë në natyrë dhe vjeshtë ndër ftyra tona. Rënkoni dëshirat fëmitë ejetës së vafun; rënkoni në zije, qani mbi kufoma, që stolisin vjeshtën nëpër gemba të thamun.

Maja e celur Lulet lulezuan me te pare djelle kushedi c'duruan qe kur jane mbjelle: qe kur u perzyen me rer' e me uje, dhe u lagn' e u lyen pa buje e rremuje. Pa ze psheretimi, ze e vaj te kote, i ngurroj thellimi nene dhen' e ftohte. Edhe balt' e ndotur, edhe llum' i ndyre i patne perlotur me ngjyre e menxyre. Ato piperonin me nje sulm i qete dhe mbinin e shkonin qe perposh perpjete. Qe ngaj erresira- brenda ne dhe thelle- ndillnin krejt te lira driten edhe qjellte. Sa me rend' i mbante rrenj' e balt' e nxire dh' i terhiqte e s'i ndante per ne fundesire, dhe sa m'i padukur edhe sa m'i zjarrte ishte sulm' i bukur per ne qiejt' e larte, aq me lire e fshehur, dh' aq me me ngadale rritnin pa pandehur sulmin e pandale: Dhe ja, ndizet era mbi barishte e bime! Ja! qesh parevera neper ngasherime! Ja! sa lul' e qete celi gjine e saje, permbi dege e flete atje lart ne maje!

Lutja e deshprueme Ju qi keqas t’vorrosun keq flêni nder murrâna mbi shpate t’pjerrta a n’pyje, n’breg deti ase n’breg lumi, deshmor‘, q’êmën t’lavdishem keni thadrue n’gojdhâna, nën dhé me gjak t’uej t’rîmun idhnín nuk u a shuen gjumi. Ju qi n’vorre t’vetmueme keq flêni e nuk pushoni e as deka varrz e shtatit nuk thau as nuk u a mbylli, qi éshtnat vrik ju dridhen kur del nji zâ nga pylli, a kur nji zhapllim‘ hapash përbrî murân’s ndëgjoni, ju qi n’mesime fisnike t’lahutës jeni rritun, ju qi burrnín jetike e patët si mësuese, ju qi lirín kreshnike zgjedh‘ e kishi per nuse, ju qi n’mprojen e nderit botën keni çuditun, sot n’murrâna t’harrueme kërkoni kot pushim: ju qi epopé t’panjoftun shkruet me gjakun e kuq, plot vrumulisje n’eshtna rrini tue bluem idhnimin, fatosa orzez, për flîjen e jetës q’u shkoi huq. U rrzuet tue rrokun armën dhe rrzue me jue fisi; ato q’atdheut i kjené ndër mote gardh çeliku, porzmat vigâne t’ueja, jo, nuk i mposhti anmiku por mâma e fatit, mâma qi befas mbi né krisi. N’heshtim t’natës shqiptare s’ndëgjihet kund zâ njerit, prân‘ votres s’fikun nânat n’vaj nuk e njomin bukën, por me sy t’papërlotun plot shkndija mnije, strukën tue prit‘ furín ahmarrse qi t’thej‘ t’prîmunt e mnerit. Jo váj por gjâm e ahté prej pyjesh sjell jehona, zhumhura e rrebtë e lumit kushtrim zâ-mbytun ngjanë, shpirtnat errson e ballet vrugon, ndiell mort zezona q’atdheut palcet gjallnuese mâ t’mshefta po i a thanë. O Perëndí, na tokën pranuem qi Ti na fale, n’tê tash tridhet‘ qindavjeta na u end e ndershme jet, jetuem m’kto troje t’vobta, n’kto brigje t’thata e t’shkreta, ngujve larg botës tjetër tue ruejtun dhên mbi male. Me mzi strehueme trupin nga shiu e brshni e marrdha, n’kasolle e stane t’brishta qi shpërthejshin duhínat, pa dijt‘ qejfet e holla, pa dijt‘ ç’janë miradinat, pa njoft‘ doket e lmueta të kombeve fatbardha. E, pra, t’ushqyem n’kto gryka me bukë kollomoqe Qi e zbutshin n’új të kronit, s’lypshim kurrgjâ mâ shum, sepse bylmet na kishin nji lirí t’thjsht‘, t’pashoqe, qi me hiret e veta na e bânte gjakun t’lum. Nânat me qumsht‘ të pastër andjen n’shpírt t’on‘ dikojshin Me fluturue si shqipe në qiell t’nderit shqiptar, n’flak t’dokeve m’u kndellun e n’zjarrm t’buzmit bujar, qi kobin e zvetnimit nga votra na e largojshin. O Perendí, ndër shekuj ûja buzën na e zverdhi, shpesh u errem pa hângër bukën m’e ruejt‘ për fmín e mitun q’ish n’e rritun, por n’qe ‘i mik né shpín na msyni, ia vûm para at buk mikut kur erdhi. Pse kshtu na e randon jetën me dhunë e me krajata? Lírin e dy gisht nderi n’shtek t’ballit: s’kishim tjetër: kto dy të mira zbritshin vobeksín t’on‘ të vjetër. Po pse, o i Lumi i Qiellvet, na i rrmbeve kto dhurata?

Ati ynë që je në qiell, jepna fuqinë të mbajmë gojën mbyllur kur s'kemi gjë për të thënë. Falna durimin të thellojmë një punë përpara se të shkruajmë mbi të! Frymëzona me një ndenjë të mprehtë të drejtësisë që të flasim jo vetëm me paanësi, por dhe të sillemi ashtu! Shpëtona nga grackat e gramatikës, nga shtrembërimet e gjuhës dhe nga lajthimet e shtypit. Ashtu qoftë!