Jezelf Zijn Quotes

Maar jezelf zijn. Hoe prachtig, hoe vermoeiend, Jezelf zijn om het even wie.

Vrijheid wordt geboren uit moed: de moed om jezelf te zijn als er van je verwacht wordt dat je net als iedereen bent.

Hoe kan het een wet zijn dat je, als je iemand kwijtraakt, ook meteen jezelf kwijtraakt? -Ik wil niet mee, ik wil niet mee! Nu weet ik: geen verzet. Het is zoals wanneer je wordt gepakt door een wild dier of door de stroming: hou je van de domme. Wees geen held.

Jezelf zijn, je ware enige echte zelf, volgt volgens mij altijd als tegen de stroming in zwemmen.

Jij en ik, we zijn beiden bewonderaars van Marcus Aurelius en je zult je deze passage in zijn Overpeinzingen herinneren: 'Zondig gerust, zondig tegen jezelf en doe jezelf geweld aan, mijn ziel; maar later zul je niet meer de tijd hebben om jezelf te achten en te respecteren. Want één leven slechts, een enkel leven, heeft eenieder.

Ze was het vergeten omdat ze gelukkig was. Ze was gelukkig omdat ze het vergeten was. Of dacht ze alleen maar dat ze gelukkig was? Was een geluk dat gebaseerd was op het uitschakelen van cruciale aspecten van jezelf wel geluk? Kun je zeggen dat iets bij nadere inspectie geen geluk was terwijl het wel zo voelde?Heeft geluk überhaupt iets met die zaken te maken? Staat geluk in zijn puurste ongrijpbare vorm niet ver af van... gebeurtenissen. Ze vergat het niet. De waarheid is dat ze het nooit vergat en dat ze er in bepaalde periodes dagelijks aan dacht.

Niet alleen de lezer, ook de schrijver moet kunnen vergeten wie hij is. Vergeten dat hij iemand is. Schrijven is immers niet: jezelf uitdrukken. Het is geen 'zelfexpressie'. Het is: afwezig zijn en de woorden tevoorschijn dromen, ze vervolgens hun gang laten gaan. Het is verdwalen in het huis dat je blijkt te bouwen.

Om te overleven moet je jezelf wijsmaken dat de werkelijkheid anders is dan-ie is. Dat lukt en je overleeft. Maar hoe kom je er dan nog achter wat die werkelijkheid was? En is?

Er zijn geheimen die je zelfs aan jezelf niet toegeeft. Zoals er in elk huis plaatsen zijn waar altijd schaduw hangt

Je houdt nooit op jezelf te zijn vanbinnen, hoe oud mensen ook denken dat je bent als ze vanbuiten naar je kijken.

Makkelijk is het zeker niet, maar je bent het waard. Je bent het waard om jezelf te zijn. Want jij, jij bent het mooiste, het beste, jij bent het meest waardevol als jij jezelf bent.

Ik geloof dat je een enorm belang hecht aan geluk - van jezelf en anderen - en ongelukkig zijn zo bedreigend vindt dat je liever met het hele schip naar de kelder gaat dan toegeeft dat er een lek in zit.

Mensen uit één stuk logen zichzelf voor. In werkelijkheid, dacht Minnie, zijn er alleen maar losse stukjes, die steeds weer afsterven en nooit meer terugkomen. Talloze keren verdwijn je uit je eigen leven, zonder zelfs maar afscheid van jezelf te nemen. Ze wist niet of ze dit moest zien als een triest gegeven of als een geruststelling, maar vermoedde dat het eigenlijk met geen van beide iets te maken had.

Waarom moet je over alles een mening hebben? Er is niets mis met stil zijn; rust wordt in deze tijd onderschat, denk ik. Even luisteren en nadenken voordat je wat zegt kan heel waardevol zijn. Al is het maar voor jezelf.

Je zult nu nog niet begrijpen wat ik bedoel, maar op een dag wel: de enige truc voor vriendschap is volgens mij dat je mensen uitzoekt die beter zijn dan jij – niet slimmer of populairder, maar aardiger, guller en vergevingsgezinder – en dat je die waardeert om wat je van ze kunt leren, dat je je best doet naar ze te luisteren als ze je iets over jezelf vertellen, hoe slecht – of goed – het ook is, en dat je ze vertrouwt, wat het allermoeilijkste is. Maar ook het allermooiste.

Voor verslavingen moet je geen excuses zoeken, maar motieven. Excuses zoek je om geen spijt en schuld te hoeven voelen, maar een speurtocht naar jouw eigen motieven leidt je juist naar het hart van je schuld en daar, op die rare plek waar het duister is van onbegrip, pijn en ontkenning, daar ligt het enige terrein waar je de mogelijkheid geboden wordt om je schuld te veranderen in kennis. Met kennis valt te leven, met schuld niet. De meeste mensen geloven dat dat halfzachte spreekwoord, wat niet weet, wat niet deert, dat dat ook voor jezelf opgaat, maar zo werkt het niet. Wat je over iemand anders niet weet, dat weet je niet en zolang je het niet weet kan het je ook geen pijn doen, dat is zo klaar als een klontje, maar je weet in zekere zin alles van jezelf. Dat is ook logisch, want jij bent de enige die zijn eigen leven helemaal in zijn eentje meemaakt en daar weet van zou kunnen hebben. Bij jou ligt iedere minuut van een leven opgeslagen, hoe dan ook. Bij wie anders? Dat maakt mensen op zijn minst nog interessant, dat ze een vat van wetenschap vormen van tenminste een leven, hun eigen. Waar het nu eigenlijk allemaal om draait is de manier waarop je weet hebt van jezelf, dat is het belangrijkste. Sommige mensen weten niks van zichzelf. Ze hebben de enige echte wetenschap en geschiedenis niet tot hun beschikking en kunnen ze niet lezen, omdat ze die op de foute plek bewaren. Schuld is zo’n wetenschap over jezelf die op de verkeerde plaats in je archief is opgeslagen. Ze is dan geen kennis van de schuld, maar ze heeft de vorm aangenomen van iets anders dan woorden, waardoor je er niks mee kunt en er alleen maar dik van wordt, of chagrijnig of lusteloos. Kennis hoort thuis in de geest, waar anders? Ik zou niet weten waar de woorden anders konden verblijven dan in de geest. Ze lijken op geest en op ziel en op dat andere ontastbare, waarvan je weet dat je het hebt, maar dat je niet kunt zien en waarover je bijna niet kunt praten. Zo zie ik het. En daarom krijgt ook alle kennis die je eigenlijk over jezelf zou moeten hebben en die niet in die onzichtbare vorm van woorden in jouw ziel mag wonen, een andere gedaante, een zichtbare en een lastige, bijvoorbeeld een kilo overtollig vlees aan je lichaam of iets anders waaronder je lijdt en wat je met je meesleept en waarvan je niet weet waarom je het hebt, maar wat iedereen aan jou kan zien, omdat het ervoor zorgt dat je altijd dezelfde domme fouten maakt.

Wat het leven in feite zo dodelijk vermoeiend maakt is misschien wel de geweldige inspanning die we op moeten brengen om twintig, veertig jaar en nog wel langer redelijk te blijven, om niet gewoon volkomen jezelf te zijn, dat wil zeggen abject, wreed en absurd.

Eenzaamheid is een discrepantie, het gat tussen behoefte en bevrediging, tussen de vraag van het gemoed en het aanbod van de omgeving, eenzaamheid is tevens het eindpunt van de evolutie: het resultaat van een o zo ontwikkeld zelfbewustzijn, van het constante besef dat je bestaat - eenzaamheid geen verlangen naar gezelschap, maar een hang naar erkenning, misschien zelfs herkenning, een hunkering naar iemand die jou ziet zoals je jezelf ziet zodat je niet langer bang hoeft te zijn dat je er grandioos naast zit wanneer je je een voorstelling van jezelf maakt.

Misschien is bang zijn van egoïsme veeleer een kwestie van vrezen dat je alleen maar liefde en waardering verdient als je anderen vooropstelt en hun pleziert, geeft wat ze nodig hebben, doen wat ze verwachten. Misschien is bovenal zorgen voor anderen een manier om geen verantwoordelijkheid te moeten nemen voor jezelf.

Het tweede is dit: wanneer je kind sterft, voel je alles wat je zou verwachten, gevoelens die door zo veel anderen al zo goed beschreven zijn dat ik niet eens de moeite zal nemen ze hier op te sommen, behalve dat ik wil zeggen dat alles wat over rouw geschreven is één pot nat is, en het is één pot nat met reden: omdat niemand werkelijk van de tekst afwijkt. Soms voel je wat meer van het een en minder van het ander, en soms voel je het in een andere volgorde, en soms langer of korter. Maar de gevoelens zijn altijd hetzelfde. Maar nu komt er iets wat niemand zegt: als het jouw kind is, voelt een deel van jou, een piepklein maar niettemin onmiskenbaar deel van jou, ook opluchting. Want eindelijk is het moment gekomen dat je al verwachtte, waar je voor vreesde, waarop je je hebt voorbereid sinds de dag dat je een kind kreeg. Aha, zeg je bij jezelf, daar is het. Het is zover. En daarna heb je nooit meer iets te vrezen.

Wat het leven in feite zo dodelijk vermoeiend maakt is misschien de geweldige inspanning die we op moeten brengen om twintig, veertig jaar en nog wel langer redelijk te blijven, om niet gewoon volkomen jezelf te zijn, dat wil zeggen abject, wreed en absurd. 't Is een nachtmerrie als jij, strompelende stumperd die je in werkelijkheid bent, van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat maar steeds de superman moet spelen, wat ergens toch wel het ideaal van deze wereld is.

Welk pad je ook kiest, probeer tijdens je reis altijd de beste versie van jezelf te zijn, want je weet niet of de dag van morgen zonneschijn of regen zal brengen. Geniet van het gezelschap van je dierbaren en houd degenen die er niet meer zijn in leven door hen te herinneren, door over hen te spreken. We schrijven allemaal geschiedenis, hoe klein onze daden ook zijn, maar uiteindelijk draait het allemaal om liefde en vrede. Dus wees voorzichtig met wie je jezelf omringt en wie je kiest te zijn.

Als je mij vraagt zijn er drie belangrijke stadia in de geschiedenis van de mens. In het eerste kende hij zijn eigen spiegelbeeld niet, evenmin als een dier dat kent. Laat een kat in een spiegel kijken en hij denkt dat het een raam is waarachter een andere kat staat. Blaast ertegen, loopt er omheen. Op den duur is hij niet meer geïnteresseerd; sommige katten tonen zelfs nooit enige belangstelling voor hun spiegelbeeld. Zo zijn de eerste mensen ook geweest. Honderd procent subjectief. Een ‘ik’ dat zich vragen kon stellen over een 'zelf’ bestond niet. Tweede stadium: Narcissus ontdekt het spiegelbeeld. Niet Prometheus die het vuur ontdekte is de grootste geleerde van de Oudheid, maar Narcissus. Voor het eerst ziet 'ik’ zich 'zelf’. Psychologie was in dit stadium een overbodige wetenschap, want de mens was voor zichzelf wat hij was, namelijk zijn spiegelbeeld. Hij kon ervan houden of niet, maar hij werd niet door zichzelf verraden. Ik en zelf waren symmetrisch, elkaars spiegelbeeld, meer niet. Wij liegen en het spiegelbeeld liegt met ons mee. Pas in het derde stadium hebben wij de genadeslag van de waarheid gekregen. Het derde stadium begint met de uitvinding van de fotografie. Hoe dikwijls gebeurt het dat er een pasfoto van ons gemaakt wordt waarvan wij evenveel houden als van ons spiegelbeeld? Hoogst zelden! Voordien, als iemand zijn portret liet schilderen en het beviel hem niet, kon hij de schuld aan de schilder geven. Maar de camera, weten wij, kan niet liegen. En zo kom je in de loop van de jaren, via talloze foto’s, erachter dat je meestal niet jezelf bent, niet symmetrisch met jezelf, maar dat je het grootste deel van je leven in een aantal vreemde incarnaties bestaat voor welke je alle verantwoordelijkheid van de hand zou wijzen als je kon. De angst dat andere mensen hem zien zoals hij is op die foto’s die hij niet kan endosseren, dat ze hem misschien nooit zien zoals het spiegelbeeld waarvan hij houdt, heeft de menselijke individu versplinterd tot een groep die uit een generaal plus een bende muitende soldaten bestaat. Een Ik dat iets wil zijn - en een aantal schijngestalten die het Ik onophoudelijk afvallen. Dat is het derde stadium: het voordien vrij zeldzame twijfelen aan zichzelf, laait op tot radeloosheid. De psychologie komt tot bloei.

Misschien moeten we bezoedelen, smeuren en ranzen. Dat is tenslotte wie we zijn. Gooi mest op je levenspad en zet er kleine gekleurde kaarsjes in die je mag uitblazen. Wens maar dat alles stuk gaat. Wens jezelf weg. Dan hoef je niet te zorgen dat de verf op je smoel blijft zitten als je lacht. Als je je tanden wilt laten schitteren schuur ze dan kapot. Schoonheid is een laagje over troep. Stilte is je oren dicht voor herrie en rust is verzonnen stilte. Alles schreeuwt door. Liefde is haat met kusjes. Zachtheid krijg je door te boenen met een staalborstel tot het bloed eruit spat.

Maar de dagen verstreken, en het werden weken en maanden, - verveling? Ik geef toe dat er niet altijd een boek bij de hand is om een aantal uren inhoud te verschaffen; je hebt ook al zonder dat er iets lukte op de piano proberen te fantaseren, je zit bij het raam een sigaret te roken en onwillekeurig bekruipt je een gevoel van afkeer van de hele wereld en van jezelf; de angstigheid overvalt je weer, de maar al te goed bekende angstigheid, en je springt op en gaat naar buiten waar je met het opgeruimde schouderophalen van de fortuinlijke naar de mensen die werken kijkt die geestelijk en materieel te weinig begiftigd zijn om niets te doen en te genieten.

Kom naar beneden!’ Ik kwam naar beneden, en toen ik weer op de grond stond, gaf mijn moeder me twee klappen in mijn gezicht. Wat zijn dat voor spelletjes?’ Ik wilde de Wildernis zien.’ Er is daar niets. Dat weet je.’ Als er niets is, kan het ook geen kwaad.’ Niets is het gevaarlijkste dat er is.’ Waarom?’ Als er niets is, kun je iets bedenken. Je zult de leegte niet kun¬nen verdragen. Het zal evengoed leeg zijn, maar je zult jezelf wijsmaken dat dat niet zo is.’ Wat ik mezelf wijsmaak is waar.’ Wat jij jezelf wijsmaakt is een verhaal.’ Dit is een verhaal: jij, ik, het schroothuis, de schat.’ Dit is het echte leven.’ Hoe weet je dat?’ Niemand zou er ooit voor betalen om ernaar te kijken.’ Ze draaide zich om om het haveloze huis weer binnen te gaan. Toen draaide ze zich weer om naar mij. En ik zou er alles voor over hebben om het niet te hoeven le¬ven.’ Je moet het niet leven. Je moet het veranderen.' 'Je begrijpt het niet, hè?’ Wat begrijp ik niet?’ Dit is het echte leven.

Bede Het is een voldoening te weten dat je goed hebt gehandeld, steeds je plicht hebt gedaan, je gegeven woord hebt gehouden en nooit meineed hebt gepleegd om een ander te bedriegen. Er wacht jou dan ook een lang leven vol vreugde, Catullus, na deze onbeantwoorde liefde. Alle goeds dat mensen elkaar kunnen zeggen of doen, heb jij gezegd of gedaan. Door haar verraad heb je al je vertrouwen verloren. Waarom je nog afmartelen? Verman je, trek je terug en maak jezelf niet ongelukkig tegen de wil van de goden. Het is lastig om een oude liefde op te geven, het is lastig, maar noodzakelijk. Dat is je enige redding, je enige kans op zege. Doe het of je nu kan of niet. Goden die vol mededogen al zovelen hebt bijgestaan in het aanschijn van de dood, red een ongelukkig mens die voorbeeldig heeft geleefd, van deze pest en plaag, van deze onlust die hem door merg en been drong en alle levensvreugde benam. Ik vraag niet dat zij me zou liefhebben of trouw zou zijn (dat is onmogelijk) ik wil alleen van haar genezen. Goden, gun mij die genade, ik heb mijn plicht gedaan. (Paul Claes)

Maar je ziet het als je oefent. Je contouren die dunner worden, je silhouet dat vervaagt. Je bent nog niet helemaal verdwenen. Dat duurt een hele poos. Jaren. Maar je verdwijnt. Je verdwijnt voor jezelf, wordt een ander, elke dag. Je bent niet wie je ooit was. De microscopisch kleine cellen die je gezicht vormen op de foto die je ouders in de kamer hebben hangen, zijn weg, vervangen door nieuwe. Je bent niet meer wie je was. Maar ik ben er nog wel, de atomen wisselen van plek. Zo is het ook met de mensen van wie je houdt. Met bijna stilstaande snelheid verkruimelen ze in je armen en je zou willen dat je je aan iets bestendigs in hen kon vastklampen, hun skelet, hun tanden kon vastpakken, de hersencellen, maar dat kun je niet, want bijna alles is water en het heeft geen zin dat vast te houden. Alle sporen verdwijnen, stukje bij beetje. En later verdwijnen de sporen die ze hebben achtergelaten, het huis waarin ze woonden, de tekeningen die ze voor je maakten, de woorden die ze op briefjes schreven. De herinneringen waarmee je achterblijft zullen uiteindelijk ook loslaten, als oud behang, en mettertijd zal het niet meer mogelijk zijn om antwoord te geven op de vraag of er op deze planeet aan de rand van dit perifere zonnestelsel ooit leven is geweest.

Als ik voor menig mens niet voldoende scheen te zijn, wat was je, dan eigenlijk voor jezelf?

Als je in de twintigste eeuw leeft, valt het niet moeilijk in hen die wanhopiger zijn dan jijzelf en die proberen het leven naar hun wil te modelleren, jezelf te ontmoeten.

Ik wil een keer een film maken die over het leven vóór de dood gaat, waarin alles te zien is wat er allemaal bestaat voor je doodgaat, maar ik bedoel daar vooral mee dat je niet ongemerkt doodgaat en daarna nog jarenlang blijft doorleven zonder dat de dingen je iets te zeggen hebben. Zoiets kun je juist heel goed in een film laten zien, omdat het dan net is of je er zelf bij bent. Ik wil iets met die beelden proberen te doen die ik soms zie wanneer ik tegen Cristina’s warme lichaam aan lig. Volgens mij begrijpen de mensen precies waar je het over hebt, als je het goed doet, om ze te laten zien wat werkelijk belangrijk is in de wereld, dat dat vaak veel minder kan zijn dan dat je een heel verhaal moet gaan zitten vertellen. Er zijn altijd dingen die groter zijn dan jezelf, dat merk je vooral wanneer je ergens ’s nachts bent met allemaal donkere heuvels om je heen, of wanneer je van die gigantische golven tegen de rotsen ziet beuken. Dan weet je dat het allemaal ergens anders vandaan komt en niet uit jezelf, dat je alleen maar goed moet kunnen luisteren om te weten wanneer het zover is. Wie de grote bewegingen ziet weet ook dat hij niet alleen is, wie daar geen oog voor heeft kan het verder wel vergeten.

Renn is helemaal alleen en dat... dat wezen kan wel overal zijn.' 'Dat kan me niet schelen.' 'Jawel, dat kan je wel schelen. Als Renn iets zou overkomen, zou je het jezelf nooit vergeven.

Een kanttekening van het strand. Hallo. Ik ben het strand. Ontstaan door golven en stromingen. Ik ben gemaakt van geërodeerd gesteente. Ik lig vlak aan zee. Ik ben er al miljoenen jaren. Ik was er al toen het leven zelf ontstond. En ik moet je iets vertellen. Je lichaam kan me niets schelen. Ik ben een strand. Het kan me echt geen reet schelen. Je vetpercentage boeit me absoluut niet. Dat je buispieren zichtbaar zijn, maakt geen indruk op me. Het laat me koud. Je bent een van de tweehonderdduizend generaties mensen. Ik heb ze allemaal langs zien komen. De generaties na jou zal ik ook zien. Dat zullen er minder zijn. Sorry. Ik hoor wat de zee me influistert. (De zee haat jullie. De vergiftigers. Zo noemt hij jullie. Ik weet het, een beetje melodramatisch. Maar dat is wat jullie voor de zee zijn. Drama.) En ik moet je nog iets zeggen. Ook de andere mensen op het strand zijn niet geboeid door jouw lijf. Echt niet. Ze kijken naar de zee, of zijn druk bezig met hun eigen uiterlijk. En als ze wel iets van je vinden, wat kan jou dat schelen? Waarom maak je je zorgen over de meningen van een vreemde? Doe wat ik doe. Laat het van je afglijden. Je mag jezelf zijn. Gewoon zijn. Gewoon stranden.

Van zichzelf mag hij er niet zijn, dat hij er toch is komt omdat hij het zijn ouders niet aan kan doen er niet te zijn. Geen liefde kan aan de sensatie er van jezelf niet te mogen zijn een eind maken, daarom moet je er ook niemand mee lastig vallen.

Misschien is het idee dat er een tijd bestaat waarin je zou kunnen samenvallen met jezelf, een tijd waarin je je thuis voelt, een illusie. Per definitie onmogelijk, omdat de definitie van leven veranderlijkheid is. Het is denk ik niet dat ik terugverlang naar vroeger. Ik wil niet achteruit - maar vooruit is ook weer zoiets. Het is het splijtende gevoel dat zich achter me een zwart-witfilm ontrolt, zonder geluid - het enige geluid dat je hoort is het geratel van een amechtige projector - terwijl vóór me een bonte kermis gaande is waarop het verplicht is een 3D-bril op te zetten. Het geluid staat te hard, de gezichten komen te dichtbij. Een polonaise waarbij je moet inhaken op straffe van onzichtbaarheid. Het heeft te maken met dat iedereen een vertegenwoordiger van zichzelf lijkt te zijn geworden, iedereen moet zich laten zien, en wat iedereen laat zien, moet dan weer het beste zijn dat hij of zij mogelijkerwijs kan laten zien. En dat is, ben ik bang, weer terug te voeren op het grote wereldwijde web waarop de mensheid sinds enige decennia is aangesloten en waarvan we waarschijnlijk nooit meer losgekoppeld raken. De druk om constant bereikbaar te zijn, jezelf in heel je glorie te openbaren, je kunsten en goede daden op eigen houtje te etaleren... Ik weet dat de sociale media ook zegenrijk effect sorteren - Revolutie! Solidariteit! Flashmobs! Spontane dansfestijnen! - maar zijn ze niet ook de gesel van deze tijd? Is de menselijke natuur opgewassen tegen de mogelijkheden die de techniek heeft geschapen? Is de mens zichzelf niet groter gaan wanen dan hij is, met alle gevolgen van dien, op individueel niveau en op het toneel van de wereldpolitiek?

Het ego zorgt ervoor dat je keuzes maakt die zo veel mogelijk waardering en succes opleveren en die wegblijven van de oude pijn. Maar die keuzes worden dus eigenlijk gemaakt vanuit angst – angst dat wanneer je helemaal jezelf zou zijn, zoals jouw ‘ware zelf’ naar het leven kijkt, dat je dan weer afgewezen wordt.

... terwijl ik mijn gezicht in de spiegel bekijk. Dat verandert van dag tot dag. Sommige dagen meer dan andere. Niet veel, natuurlijk, maar als je goed kijkt, als je oefent, je concentreert, dan kun je de minuscule veranderingen in de huid zien, de rimpel in mijn voorhoofd die in de loop van de nacht is veranderd, misschien maar een halve millimeter. Maar je ziet het. Als je oefent. Je contouren die dunner worden, je silhouet dat vervaagt. Je bent nog niet helemaal verdwenen. Dat duurt een hele poos. Jaren. Maar je verdwijnt. Je verdwijnt voor jezelf, wordt een ander, elke dag. Je bent niet meer wie je ooit was. De microscopisch kleine cellen die je gezicht vormen op de foto die je ouders in de kamer hebben hangen, zijn weg, vervangen door nieuwe. Je bent niet meer wie je was. Maar ik ben er nog wel, de atomen wisselen van plek, niemand kan de bokkensprong van de quarks controleren. Zo is het ook met de mensen van wie je houdt. Met bijna stilstaande snelheid verkruimelen ze in je armen en je zou willen dat je je aan iets bestendigs in hen kon vastklampen, hun skelet, hun tanden kon vastpakken, de hersencellen, maar dat kun je niet, want bijna alles is water en het heeft geen zin dat vast te houden. Alle sporen verdwijnen, stukje bij beetje. En later verdwijnen de sporen die ze hebben achtergelaten, het huis waarin ze woonden, de tekeningen die ze voor je maakten, de woorden die ze op briefjes schreven. De herinneringen waarmee je achterblijft zullen uiteindelijk ook loslaten, als oud behang, en mettertijd zal het niet meer mogelijk zijn om antwoord te geven op de vraag of er op deze planeet aan de rand van dit perifere zonnestelsel ooit leven is geweest.

Misschien gunt elk elk klein of groot gesprek ons een reset, die je gevoel van begrenzing even naar de achtergrond doet verdwijnen, of alleszins wat ruimer maakt. We zijn ook afhankelijk van die uitwisseling met anderen, die je tijdelijk buiten jezelf in een groter geheel plaatst, die je even van jezelf ontheft. Van jezelf verlost, zou ik bijna zeggen. Misschien is dat ook een vorm van vrijheid.

De spiegels zijn mijn toevoeging geweest... Ze helpen me. Bij elke moeilijke knoop die je doorhakt, dwingen ze je om eerst jezelf aan te kijken. Als je dat niet kunt, weet je dat je een fout maakt.

Hoe zien jullie jezelf? Als Amerikaanse of Britse staatsburgers?' - Kapitein Mackenzie 'Geen van beide,' zei Becca kortaf. 'We zijn geboren in India en hebben daar even lang gewoond als in alle andere landen. Engeland, Amerika, India, ik ben nergens echt thuis.

Yannick Dangre. Mensen, zo heet toch niemand? Het moet wel bijna een pseudoniem zijn. Als je echt 'Yannick Dangre' heet moet je wel gek zijn onder die naam poëzie te gaan schrijven, kun je net zo goed meteen 'rijkeluiszoontje' op je voorhoofd tatoeëren. Nee, als de jongen echt zo heet, mijn god, dan heb ik met hem te doen. Je ziet zijn moeder voor je, Helen Dangre, die tegen vader Jacques Dangre zegt, zeg, zullen we onze zoon Yves noemen? Nee, gotsiemikkie, wat gewoontjes, maak er maar Yannick van. Jakkie! Maar als hij echt Yannick Dangre heet, dan had hij wis en waarachtig poëzie geschreven onder de naam Frits van den Ende, of als het ludiek moest wezen Frits Mompelkut, en zo weet ik dus stellig te beweren dat het alleen een pseudoniem kan zijn, maar die gedachte is onverdraaglijk, ik kan er niet van slapen. Je gaat poëzie schrijven en je noemt jezelf 'Yannick Dangre'. En dan heb je tot overmaat van ramp zo'n 18e eeuwse krullendos, en schrijf je met een ganzenveren pen met grote sierlijke prulletters de derde nachtbundel van het jaar, geadverteerd als 'De wereld lijkt langzaam in een donkere nacht te verdwijnen en dat vraagt om reactie.' Nou, bij deze dan, Yannick. Met je nacht en navel. Kom uit de kast, zeg ik. Zou dit dezelfde onverlaat zijn die ook Chretien Breukers verzon?

Als je hersens had, probeerde je het systeem te slim af te zijn door allerlei omwegen te verzinnen, het op duistere akkoordjes te gooien met je bovengeschikten, door te liegen dat je zwart zag en gebruik te maken van kruiwagens. Dat werd dan een volledige baan. Toch besefte je steeds dat het aldus vervaardigde netwerk een net van leugens was en hoe groot je welslagen of je gevoel voor humor ook was, toch verachtte je jezelf. Zo behaalt het systeem de eindzege: of je het nu laat buigen of barsten, je voelt je toch even schuldig. Volgens het volksgeloof - en het bijpassende spreekwoord - is de duivel zo zwart niet als men hem schildert en de engel vast ook niet zo wit.

De liefde was een sluipend, traag gif, de liefde was geniepig en leugenachtig, de liefde was een sluier die over de ellende van de wereld was geworpen, de liefde was klef en onverteerbaar, ze was een spiegel waarin je kon zijn wat je niet was, ze was een spook dat hoop verspreidde waar allang geen hoop meer bestond, een schuilplaats waar je je toevlucht dacht te vinden en uiteindelijk toch alleen jezelf vond, ze was een vage herinnering aan een andere liefde, de mogelijkheid van een redding, die uiteindelijk toch op een genadeklap leek, ze was een oorlog zonder winnaars, een kostbaar juweel midden tussen de scherven waaraan je je sneed, ja, in die tijd was de liefde dat, Brilka. (Het Achtste Leven, pg 494)

Ik wist dat volwassen mensen dit soort gesprekken voerden, dit soort gesprekken hoorden te voeren, dat je moest praten en je gevoelens moest uiten en naar de gevoelens van de ander moest luisteren en dat je in therapie moest gaan en aan jezelf moest werken en nu wist ik ook dat wie je bent iets anders hoort te zijn dan hoe je bent.

Ik dacht onlangs nog, wat zou het mooi zijn als je geluk kon fotograferen, om het te laten zien aan anderen of aan jezelf, als bewijs voor momenten waarop je 't moeilijk hebt om te geloven dat het wel degelijk bestaat.

Het lange kijken naar het gewemel brengt me bijna in trance. Wie kent niet die momenten dat het leven even lijkt stil te staan, ... het zijn geen verloren momenten, het zijn kostbare momenten voor jezelf, ook al duren ze maar enkele hartslagen, het is het pure gevoel te bestaan.

Ervaringen zijn vaak slechts dragelijk door ze te ontkennen. Met zo'n groot trauma valt alleen te leven als je jezelf ervan weet te overtuigen dat het niet bestaat en dat de gebeurtenissen die het trauma hebben veroorzaakt, nooit hebben plaatsgevonden. Ontkenning van de daad behelst ontkenning van de schuld van de dader en ontkenning van zijn schuld neemt maar al te vaak de vorm aan van paradoxale verering van de dader en de inventie van allerhande heldendaden die hij zou hebben verricht.

Tussen opa's laatste woorden en zijn eerste had hij maar één regel opengelaten. '...heb jij dat ook: om drie, vier uur 's nachts wakker worden en alle, alle zorgen van jezelf en iedereen op je borst voelen drukken. Of nee, bij mij begint het lager: in de maag. Knagend gevoel, wat is het, onbehagen over hoe 't met ons gaat, of angst over hoe 't met ons zal aflopen. De kleinste muizenissen opgeblazen tot wereldrampen.

Er is niets zeldzaams aan rouw. Het maakt je niet uitverkoren of bijzonder. Integendeel, je gedrag is voorspelbaar. Je beroept jezelf op de handelingen die al duizenden keren zijn verricht voordat jouw verdriet een naam had. Je revalueert de betekenis van liedjes en snijbloemen. Je troost jezelf met overgebleven truien en kettingen, die je aan de verlorene doen denken en die je, daarom, zelfs tijdens een douanecontrole dicht bij je draagt, opdat het verleden intact wordt gehouden. Zolang er een spoor van de verlorene in de levende wereld achterblijft, zal er een doorstroomkanaal zijn waardoor ze terug kunnen komen.

Je bent het waard om jezelf te zijn. Want jij - jij bent het mooiste, het beste, jij bent het meest waardevol als jij jezelf bent.

Maar waarom waarom worden mensen dan verliefd? Omdat je in een relatie veel kunt leren. Over elkaar en over jezelf. Wij zijn allemaal spiegels voor elkaar.

Amerika schendt ook mensenrechten. De wreedheden in de Iraakse Abu Graib-gevangenis zijn een goed voorbeeld. Maar in de VS kan je dat zeggen zonder gestraft te worden. Er wordt voordurend een open, eerlijk en hard debat gevoerd. Dat is typisch voor de Westerse cultuur: debat. Zelftwijfel om jezelf te verbeteren. Streven naar de waarheid, en, terwijl er verschillende interpretaties bestaan, interpretaties rangschikken volgens feitelijke toetsing.

Eis van jezelf geen woord dat onze vormeloze ziel volkomen inlijst en in vuren letters haar verlicht en schittert als een crocus verloren in een grasveld grijs van stof. De man te zijn die in zekerheid wandelt, bevriend met de anderen en met zichzelf, zijn schaduw is het een zorg wat de hondster stempelt op een bladderende muur. Vraag niet om de spreuk die werelden opent, maar om een lettergreep, knoestig en droog als een tak. Slechts dit kunnen wij je zeggen vandaag: dat wat wij niet zijn, dat wat wij niet willen. vertaling Jan Emmens

Ja, al schrijvend komen de herinneringen. Je moet ze niet proberen te dwingen, maar gewoon blijven schrijven, met zo weinig mogelijk doorhalingen. En dan zijn er altijd een paar details die je om de een of andere reden had vergeten of verdrongen en die, in die ononderbroken stroom van woorden en zinnen, allengs uit de diepten van je geheugen naar de oppervlakte stijgen. Vooral jezelf niet onderbreken, maar het beeld voor ogen houden van een skiër die eindeloos over een steile piste glijdt, zoals een pen over het papier. De doorhalingen komen later wel.

Voor een deel van de toehoorders zal er altijd iets zijn, iets anders. Dat deel wilde nooit met een open hart luisteren, wilde je nooit een eerlijke kans geven. Ze luisterden doelbewust met een half oor, met gesloten ogen en leggen je woorden in de mond. Er is niets zo vermoeiend als het vechten tegen de vanzelfsprekendheid, een waarlijk vechten tegen de bierkaai. Het is vermoeiend om jezelf, om racisme steeds uit te leggen.

Voor een deel van de toehoorders zal er altijd iets zijn, iets anders. Dat deel wilde nooit met een open hart luisteren, wilde je nooit een eerlijke kans geven. Ze luisteren doelbewust met een half oor, met gesloten ogen en leggen je woorden in de mond. Er is niets zo vermoeiend als het vechten tegen de vanzelfsprekendheid, een waarlijk vechten tegen de bierkaai. Het is vermoeiend om jezelf, om racisme steeds uit te leggen.

Dissociatie kun je bij jezelf als volgt herkennen: telkens als je een belemmerend patroon of automatisme in jezelf hebt ontdekt, is er een sterke neiging om er vanaf te willen. We zijn er diep van overtuigd dat ontplooiing inhoudt dat ‘lagere’ psychische automatismen zoals remmingen, afhankelijkheden, verslavingen en dwangmatigheden bestreden en geëlimineerd moeten worden om een beter en gelukkiger mens te worden. Dit is een van de belangrijkste misvattingen waardoor ons ego en dus ons lijden in stand gehouden worden.

Dat is de ellende : je wilt in geen geval nog een keer jonger, stommer zijn, maar je wilt ook niet ouder worden, en ondanks alle ervaring heb je geen vertrouwen in de ouderdom, je wilt jezelf en de wereld om je heen diepvriezen, je bent niet superieur genoeg om gewoon te genieten van wat er is.

De vrijheid tot vrijheid: 'Ik zal je de kans geven op vrijheid. Ik zal het zo inrichten dat jij vrij bent om vrij te zijn.' Dit neoliberale vrijheidsgebod blijkt in werkelijkheid een paradoxaal bevel: Wees vrij! Het drijft het prestatiesubject tot depressie en uitputting.[...] Een 'Je kunt het!' oefent zelfs meer dwang uit dan een 'Je moet het!'. Zelfdiscipline is fataler dan gedisciplineerd worden door een ander, omdat verzet tegen jezelf onmogelijk is. Het neoliberale regime verbergt zijn dwingelandij achter de schijnvrijheid van het individu, dat zichzelf niet meer ziet als onderworpen, maar als eigen ontwerp, niet meer als een subject, maar als een project. Dat is de listige truc van dit regime.

Je boort met lezen en schrijven iets aan, je houdt je bezig met de nacht en niet met de dag, je daalt af in het innerlijk van iemand anders en van jezelf, die ander blijk je zelf te zijn, en het is niet louter schoonheid wat je daar aantreft. Het is in het beste geval een verlangen naar schoonheid, een drift, iets wanhopigs waaraan je innerlijk zich probeert vast te klampen.

Niets weet een mens over zichzelf. Je denkt dat het went om jezelf te zijn, maar het tegendeel is waar. Met de jaren begrijp je steeds minder wie die iemand is namens wie je spreekt en handelt.