Jezelf Quotes

(Hoe kun je met hetzelfde hoofd dat ongerust is jezelf kalmeren?)

Vrijheid wordt geboren uit moed: de moed om jezelf te zijn als er van je verwacht wordt dat je net als iedereen bent.

Hoe kan het een wet zijn dat je, als je iemand kwijtraakt, ook meteen jezelf kwijtraakt? -Ik wil niet mee, ik wil niet mee! Nu weet ik: geen verzet. Het is zoals wanneer je wordt gepakt door een wild dier of door de stroming: hou je van de domme. Wees geen held.

Het is lastig om jezelf te blijven als de dingen om je heen constant van vorm veranderen.

Maar jezelf zijn. Hoe prachtig, hoe vermoeiend, Jezelf zijn om het even wie.

Makkelijk is het zeker niet, maar je bent het waard. Je bent het waard om jezelf te zijn. Want jij, jij bent het mooiste, het beste, jij bent het meest waardevol als jij jezelf bent.

Wat lijkt jou de grootste tijdverspilling?' 'Jezelf met anderen vergelijken,' zei de mol.

Verander de wereld, begin bij jezelf. De oceaan bestaat uit heel veel druppeltjes water die samen het geheel maken.

U hebt gelijk, een mens praat het liefst met zichzelf. Volgens mij praat je zelfs als je met iemand anders praat uiteindelijk met jezelf.

Maar er bestaat een te groot misverstand tussen ons. Je hebt nooit getracht mijn leven te delen, je hebt me enkel voor jezelf liefgehad.

Niet jezelf starven oh yeah

Om te overleven moet je jezelf wijsmaken dat de werkelijkheid anders is dan-ie is. Dat lukt en je overleeft. Maar hoe kom je er dan nog achter wat die werkelijkheid was? En is?

Jij en ik, we zijn beiden bewonderaars van Marcus Aurelius en je zult je deze passage in zijn Overpeinzingen herinneren: 'Zondig gerust, zondig tegen jezelf en doe jezelf geweld aan, mijn ziel; maar later zul je niet meer de tijd hebben om jezelf te achten en te respecteren. Want één leven slechts, een enkel leven, heeft eenieder.

Ze was het vergeten omdat ze gelukkig was. Ze was gelukkig omdat ze het vergeten was. Of dacht ze alleen maar dat ze gelukkig was? Was een geluk dat gebaseerd was op het uitschakelen van cruciale aspecten van jezelf wel geluk? Kun je zeggen dat iets bij nadere inspectie geen geluk was terwijl het wel zo voelde?Heeft geluk überhaupt iets met die zaken te maken? Staat geluk in zijn puurste ongrijpbare vorm niet ver af van... gebeurtenissen. Ze vergat het niet. De waarheid is dat ze het nooit vergat en dat ze er in bepaalde periodes dagelijks aan dacht.

En zo kom je in de loop van de jaren (...) erachter dat je meestal niet jezelf bent, niet symmetrisch met jezelf, maar dat je het grootste deel van je leven in een aantal vreemde incarnaties bestaat voor welke je alle verantwoordelijkheid van de hand zou wijzen als je kon.

Het stelt me buitengewoon gerust,' zei ze, terwijl ze de geïnhaleerde rook uit-sprak, 'te horen dat u geen hartstochtelijk mens bent. Hoe zou u trouwens ook? Dan zou u uw aard moeten verloochenen. Hartstocht betekent : leven omwille van het leven. Maar het is bekend dat jullie leven omwille van de belevenis. Hartstocht betekent zichzelf vergeten. En jullie is het erom begonnen jezelf te verrijken. C'est ça. U hebt er geen flauw vermoeden van dat dat een afschuwelijke vorm van egoïsme is en dat jullie je op zekere dag zullen ontpoppen als vijanden van de mensheid.

Niet alleen de lezer, ook de schrijver moet kunnen vergeten wie hij is. Vergeten dat hij iemand is. Schrijven is immers niet: jezelf uitdrukken. Het is geen 'zelfexpressie'. Het is: afwezig zijn en de woorden tevoorschijn dromen, ze vervolgens hun gang laten gaan. Het is verdwalen in het huis dat je blijkt te bouwen.

Jezelf zijn, je ware enige echte zelf, volgt volgens mij altijd als tegen de stroming in zwemmen.

Je onderschat je eigen macht om het jezelf niet kwalijk te hoeven nemen dat je anderen slecht behandelt.

Er zijn geheimen die je zelfs aan jezelf niet toegeeft. Zoals er in elk huis plaatsen zijn waar altijd schaduw hangt

Je houdt nooit op jezelf te zijn vanbinnen, hoe oud mensen ook denken dat je bent als ze vanbuiten naar je kijken.

Je haatte je eigen goorheid en kankerde op dezelfde goorheid van de ander omdat je jezelf waarschijnlijk wilde bewijzen dat jij er nog niet zo erg aan toe was.

Je merkt pas hoe hard je hebt gewerkt, hoeveel je van jezelf hebt gevraagd, hoe uitgeput je bent, als er iemand achter je gaat staan en zegt: "het is goed. Laat je maar vallen. Ik vang je wel op".

Ik geloof dat je een enorm belang hecht aan geluk - van jezelf en anderen - en ongelukkig zijn zo bedreigend vindt dat je liever met het hele schip naar de kelder gaat dan toegeeft dat er een lek in zit.

Mensen uit één stuk logen zichzelf voor. In werkelijkheid, dacht Minnie, zijn er alleen maar losse stukjes, die steeds weer afsterven en nooit meer terugkomen. Talloze keren verdwijn je uit je eigen leven, zonder zelfs maar afscheid van jezelf te nemen. Ze wist niet of ze dit moest zien als een triest gegeven of als een geruststelling, maar vermoedde dat het eigenlijk met geen van beide iets te maken had.

Waarom moet je over alles een mening hebben? Er is niets mis met stil zijn; rust wordt in deze tijd onderschat, denk ik. Even luisteren en nadenken voordat je wat zegt kan heel waardevol zijn. Al is het maar voor jezelf.

Misschien was ze zich nog niet bewust van de helende kracht van poëzie. De weinige poëzie die ze ooit gelezen had, had ze in schoolverband gelezen. De beste manier om poëzie tot het kerkhof van het hermetische gewauwel te veroordelen, was het op schoolse wijze te dissecteren. Nee, een gedicht moest je in de juiste stemming, op het juiste tijdstip, op de juiste plaats en in het gezelschap van jezelf lezen. Alleen dan kwam de magie der Poëzie.

Waar je wél iets aan kunt doen is het effect dat die dingen op je hebben. Jij bent als enige verantwoordelijk voor jezelf en je leven. En als je nu blijft doen wat je altijd hebt gedaan, krijg je ook alleen wat je altijd al gekregen hebt.

Je zult nu nog niet begrijpen wat ik bedoel, maar op een dag wel: de enige truc voor vriendschap is volgens mij dat je mensen uitzoekt die beter zijn dan jij – niet slimmer of populairder, maar aardiger, guller en vergevingsgezinder – en dat je die waardeert om wat je van ze kunt leren, dat je je best doet naar ze te luisteren als ze je iets over jezelf vertellen, hoe slecht – of goed – het ook is, en dat je ze vertrouwt, wat het allermoeilijkste is. Maar ook het allermooiste.

Blijft het feit dat ik mijn hand opstak en zei dat het menselijke lot zo duidelijk aan de blinde razernij van het toeval was blootgesteld dat jezelf aan een God toevertrouwen hetzelfde was als plaatjes verzamelen terwijl de stad brandt in het hellevuur.

Kunst kent geen compromissen. Kunst moet. En als je niet moet, als je twijfelt, bijvoorbeeld omdat er weinig respons is: onmiddelijk stoppen met die flauwekul. Je moet, als het goed is, van jezelf. Van niemand anders. Je kunt met kunst niet schipperen. Het is alles of niets. Leuk is anders, maar je wou toch zo graag? Je moet net zo lang doorgaan tot ze om je producten komen smeken. En als dat niet het geval is, nou, dan maar niet. Jij moest zo nodig, je hebt in je leven gedaan wat je wou, wat wil je nog meer.

Wat het leven in feite zo dodelijk vermoeiend maakt is misschien wel de geweldige inspanning die we op moeten brengen om twintig, veertig jaar en nog wel langer redelijk te blijven, om niet gewoon volkomen jezelf te zijn, dat wil zeggen abject, wreed en absurd.

Als je verkiest met de kudde mee te lopen ben je immuun. Als je geaccepteerd en geapprecieerd wilt worden moet je jezelf tot een nulliteit maken, jezelf zo maken dat je niet van de kudde te onderscheiden bent. Je mag wel dromen, mits je droomt wat miljoenen anderen tegelijk dromen.

Eva voeg zich dat af: waarom mensen niet gewoon krijgen wat ze verdienen, misschien omdat ze ook moeten verdienen wat ze krijge, denk ik nu. Want dat is moeilijk: naar jezelf kijken, en naar het leven dat je altijd hebt geleid, je afvragen of het beter kan, durven toegeven van wel. En dan genoeg op jezelf vertrouwen om te kiezen voor verandering. Omdat de liefde zo groot is. Omdat ze maar niet overgaat. Omdat je weet, diep vanbinnen, dat daar het echte geluk ligt. En dat je echt ten diepste verbonden voelen met iemand alles beter maakt, afstraalt op iedereen die je graag ziet.

Misschien moeten we bezoedelen, smeuren en ranzen. Dat is tenslotte wie we zijn. Gooi mest op je levenspad en zet er kleine gekleurde kaarsjes in die je mag uitblazen. Wens maar dat alles stuk gaat. Wens jezelf weg. Dan hoef je niet te zorgen dat de verf op je smoel blijft zitten als je lacht. Als je je tanden wilt laten schitteren schuur ze dan kapot. Schoonheid is een laagje over troep. Stilte is je oren dicht voor herrie en rust is verzonnen stilte. Alles schreeuwt door. Liefde is haat met kusjes. Zachtheid krijg je door te boenen met een staalborstel tot het bloed eruit spat.

Verslaafd zijn is vooral de verslaving aan het spel dat je speelt, het gezien worden en ongezien blijven, uiteindelijk wil je eens op je eigen voorwaarden verwaarloosd worden, op je eigen voorwaarden jezelf verwaarlozen. Het is spelen met de controle: de controle over het verlies van je controle.

Misschien is bang zijn van egoïsme veeleer een kwestie van vrezen dat je alleen maar liefde en waardering verdient als je anderen vooropstelt en hun pleziert, geeft wat ze nodig hebben, doen wat ze verwachten. Misschien is bovenal zorgen voor anderen een manier om geen verantwoordelijkheid te moeten nemen voor jezelf.

[Over het schrijverschap] doordat je je hebt ontworsteld aan de geijkte rommannetjes-makerij, die, volgens alle ongetalenteerden, bestaat uit 'een verhaal', met 'een begin', een 'ontwikkeling' en 'een eind', vanzelfsprekend en verrassingloos verlopend van A naar Z. Schrijven verloopt immers niet met behulp van bestaande plattegronden en via van tevoren uitgestippelde routes. Schrijven heeft te maken met de krochten die in jezelf zitten, met het te voorschijn halen van de schatten die zich daarin bevinden: dat te doen zonder zuurstofmasker, zonder bespijkerde schoenen, zonder een koffertje bij je met daarin je tandenborstel, je lunspakket, I schone onderbroek en de foto van je gezinnetje.

Ze observeerde nieuwsgierig, maar van een afstand, hoe haar zwakheden, haar obsessies, weer de kop opstaken. Deze keer zou ze die laten beslissen, zelf had ze er immers niets van terechtgebracht. Tegenover sommige dingen van jezelf sta je machteloos, zei ze bij zichzelf, terwijl ze zich tevreden mee liet voeren naar de tijd dat ze nog een meisje was.

O, het was makkelijk om dingen op te geven en te beweren dat je vrij van de wereld was, gemakkelijk om kleine irritaties te vergeven en jezelf op de borst te kloppen, omdat je je verbeelde iets over mensen te weten. Maar dat het gemakkelijk was, betekende alleen dat je nog nooit iets van waarde opgegeven had, dat je nog nooit werkelijk op de proef gesteld was.

Als je mij vraagt zijn er drie belangrijke stadia in de geschiedenis van de mens. In het eerste kende hij zijn eigen spiegelbeeld niet, evenmin als een dier dat kent. Laat een kat in een spiegel kijken en hij denkt dat het een raam is waarachter een andere kat staat. Blaast ertegen, loopt er omheen. Op den duur is hij niet meer geïnteresseerd; sommige katten tonen zelfs nooit enige belangstelling voor hun spiegelbeeld. Zo zijn de eerste mensen ook geweest. Honderd procent subjectief. Een ‘ik’ dat zich vragen kon stellen over een 'zelf’ bestond niet. Tweede stadium: Narcissus ontdekt het spiegelbeeld. Niet Prometheus die het vuur ontdekte is de grootste geleerde van de Oudheid, maar Narcissus. Voor het eerst ziet 'ik’ zich 'zelf’. Psychologie was in dit stadium een overbodige wetenschap, want de mens was voor zichzelf wat hij was, namelijk zijn spiegelbeeld. Hij kon ervan houden of niet, maar hij werd niet door zichzelf verraden. Ik en zelf waren symmetrisch, elkaars spiegelbeeld, meer niet. Wij liegen en het spiegelbeeld liegt met ons mee. Pas in het derde stadium hebben wij de genadeslag van de waarheid gekregen. Het derde stadium begint met de uitvinding van de fotografie. Hoe dikwijls gebeurt het dat er een pasfoto van ons gemaakt wordt waarvan wij evenveel houden als van ons spiegelbeeld? Hoogst zelden! Voordien, als iemand zijn portret liet schilderen en het beviel hem niet, kon hij de schuld aan de schilder geven. Maar de camera, weten wij, kan niet liegen. En zo kom je in de loop van de jaren, via talloze foto’s, erachter dat je meestal niet jezelf bent, niet symmetrisch met jezelf, maar dat je het grootste deel van je leven in een aantal vreemde incarnaties bestaat voor welke je alle verantwoordelijkheid van de hand zou wijzen als je kon. De angst dat andere mensen hem zien zoals hij is op die foto’s die hij niet kan endosseren, dat ze hem misschien nooit zien zoals het spiegelbeeld waarvan hij houdt, heeft de menselijke individu versplinterd tot een groep die uit een generaal plus een bende muitende soldaten bestaat. Een Ik dat iets wil zijn - en een aantal schijngestalten die het Ik onophoudelijk afvallen. Dat is het derde stadium: het voordien vrij zeldzame twijfelen aan zichzelf, laait op tot radeloosheid. De psychologie komt tot bloei.

De rouw is in mij. Het is een vormeloze klomp die onstuitbaar groeit. Die me vult en uit mijn lichaam verdringt totdat ik naar adem moet happen. Geen mens zal dat ooit begrijpen totdat hij zelf op een dag iemand verliest, iemand die hem dierbaar was, en die druk ervaart. Die vormeloze, rijzende massa die door het verdriet wordt gevormd. Nee, het is waar, je bent jezelf niet meer.

Maria kijkt me aan. "Ik weet niet wat deze persoon jou heeft aangedaan, en misschien wil ik het ook liever niet weten. Maar iemand vergeven doe je niet voor die ander. Je doet het voor jezelf, zodat je verder kunt met je leven. Het betekent: jij bent niet zo belangrijk voor mij dat je me in je greep kunt houden. Het betekent: jij zult mij niet verstrikken in het verleden. Ik verdien een toekomst.

Als je je verdriet en pijn zo diep in jezelf begraaft dat je er niet meer bij kunt, zakt ook de liefde en de genegenheid mee naar beneden, waardoor alles je koud laat tot je overspoeld wordt door dagenlang verdriet. Dan probeer je verliefd te worden of naar een pretpark te gaan, om ook maar iets te voelen, hoe oppervlakkig ook, al is het maar de misselijkheid van vierentwintig keer over de kop gaan.

Je kunt geen verhouding hebben met jezelf, noch liefde, respect, bewondering, betekenis hebben voor jezelf. Sommige, de meest menselijke, zaken spelen zich alleen maar tussen mensen af, niet in mensen afzonderlijk. Liefde, respect, bewondering, betekenis, hebben alleen maar plaats in een tussenruimte, in dat onzichtbare iets wat door een verbintenis geschapen wordt. Ergens anders bestaan ze niet. Het meest menselijke kun je alleen maar weggeven en ontvangen.

Het tweede is dit: wanneer je kind sterft, voel je alles wat je zou verwachten, gevoelens die door zo veel anderen al zo goed beschreven zijn dat ik niet eens de moeite zal nemen ze hier op te sommen, behalve dat ik wil zeggen dat alles wat over rouw geschreven is één pot nat is, en het is één pot nat met reden: omdat niemand werkelijk van de tekst afwijkt. Soms voel je wat meer van het een en minder van het ander, en soms voel je het in een andere volgorde, en soms langer of korter. Maar de gevoelens zijn altijd hetzelfde. Maar nu komt er iets wat niemand zegt: als het jouw kind is, voelt een deel van jou, een piepklein maar niettemin onmiskenbaar deel van jou, ook opluchting. Want eindelijk is het moment gekomen dat je al verwachtte, waar je voor vreesde, waarop je je hebt voorbereid sinds de dag dat je een kind kreeg. Aha, zeg je bij jezelf, daar is het. Het is zover. En daarna heb je nooit meer iets te vrezen.

Wat het leven in feite zo dodelijk vermoeiend maakt is misschien de geweldige inspanning die we op moeten brengen om twintig, veertig jaar en nog wel langer redelijk te blijven, om niet gewoon volkomen jezelf te zijn, dat wil zeggen abject, wreed en absurd. 't Is een nachtmerrie als jij, strompelende stumperd die je in werkelijkheid bent, van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat maar steeds de superman moet spelen, wat ergens toch wel het ideaal van deze wereld is.

Voor verslavingen moet je geen excuses zoeken, maar motieven. Excuses zoek je om geen spijt en schuld te hoeven voelen, maar een speurtocht naar jouw eigen motieven leidt je juist naar het hart van je schuld en daar, op die rare plek waar het duister is van onbegrip, pijn en ontkenning, daar ligt het enige terrein waar je de mogelijkheid geboden wordt om je schuld te veranderen in kennis. Met kennis valt te leven, met schuld niet. De meeste mensen geloven dat dat halfzachte spreekwoord, wat niet weet, wat niet deert, dat dat ook voor jezelf opgaat, maar zo werkt het niet. Wat je over iemand anders niet weet, dat weet je niet en zolang je het niet weet kan het je ook geen pijn doen, dat is zo klaar als een klontje, maar je weet in zekere zin alles van jezelf. Dat is ook logisch, want jij bent de enige die zijn eigen leven helemaal in zijn eentje meemaakt en daar weet van zou kunnen hebben. Bij jou ligt iedere minuut van een leven opgeslagen, hoe dan ook. Bij wie anders? Dat maakt mensen op zijn minst nog interessant, dat ze een vat van wetenschap vormen van tenminste een leven, hun eigen. Waar het nu eigenlijk allemaal om draait is de manier waarop je weet hebt van jezelf, dat is het belangrijkste. Sommige mensen weten niks van zichzelf. Ze hebben de enige echte wetenschap en geschiedenis niet tot hun beschikking en kunnen ze niet lezen, omdat ze die op de foute plek bewaren. Schuld is zo’n wetenschap over jezelf die op de verkeerde plaats in je archief is opgeslagen. Ze is dan geen kennis van de schuld, maar ze heeft de vorm aangenomen van iets anders dan woorden, waardoor je er niks mee kunt en er alleen maar dik van wordt, of chagrijnig of lusteloos. Kennis hoort thuis in de geest, waar anders? Ik zou niet weten waar de woorden anders konden verblijven dan in de geest. Ze lijken op geest en op ziel en op dat andere ontastbare, waarvan je weet dat je het hebt, maar dat je niet kunt zien en waarover je bijna niet kunt praten. Zo zie ik het. En daarom krijgt ook alle kennis die je eigenlijk over jezelf zou moeten hebben en die niet in die onzichtbare vorm van woorden in jouw ziel mag wonen, een andere gedaante, een zichtbare en een lastige, bijvoorbeeld een kilo overtollig vlees aan je lichaam of iets anders waaronder je lijdt en wat je met je meesleept en waarvan je niet weet waarom je het hebt, maar wat iedereen aan jou kan zien, omdat het ervoor zorgt dat je altijd dezelfde domme fouten maakt.

Nou ja, je komt ter wereld en wordt door je omgeving, je ouders, het lot, je opleiding en je toevallige ervaringen gevormd. Dan komt er een moment waarop je zegt, alsof dat vanzelf spreekt: “Ik ben zo en zo”.’ Ze kwam op mijn tafel zitten. ‘Om je ware ik te vinden moet je vraagtekens zetten bij alles wat je bij je geboorte hebt aangetroffen. En een groot deel daarvan ook kwijtraken, want vaak leer je pas door verdriet wat echt bij je hoort… Juist door die breuken leer je jezelf kennen.

Welk pad je ook kiest, probeer tijdens je reis altijd de beste versie van jezelf te zijn, want je weet niet of de dag van morgen zonneschijn of regen zal brengen. Geniet van het gezelschap van je dierbaren en houd degenen die er niet meer zijn in leven door hen te herinneren, door over hen te spreken. We schrijven allemaal geschiedenis, hoe klein onze daden ook zijn, maar uiteindelijk draait het allemaal om liefde en vrede. Dus wees voorzichtig met wie je jezelf omringt en wie je kiest te zijn.

Verdriet nestelt zich in je en kleeft zich vast aan de binnenkant. Het neemt daar zijn tijd voor. Het wordt een tweede huid die algauw te strak zit, ze past je niet. Een te nauw zittend kledingstuk. Verdriet lijkt altijd te klein gekocht. Maar je leert ermee leven. Je lichaam past zich eraan aan. Je leert jezelf verplaatsen, na verloop van tijd maakt verdriet deel uit van elke beweging, van elke ademtocht die je uitblaast, van elke herinnering die je in je draagt. Verdriet gaat in je wonen. Het is maar beter zo'n huisgenoot te verwelkomen

Eenzaamheid is een discrepantie, het gat tussen behoefte en bevrediging, tussen de vraag van het gemoed en het aanbod van de omgeving, eenzaamheid is tevens het eindpunt van de evolutie: het resultaat van een o zo ontwikkeld zelfbewustzijn, van het constante besef dat je bestaat - eenzaamheid geen verlangen naar gezelschap, maar een hang naar erkenning, misschien zelfs herkenning, een hunkering naar iemand die jou ziet zoals je jezelf ziet zodat je niet langer bang hoeft te zijn dat je er grandioos naast zit wanneer je je een voorstelling van jezelf maakt.

...en aan 'das Schöne' dat de wereld is, de wereld, de natuur en wijde schoonheid van alles, al het mooie bij elkaar. Dan denk ik niet aan al de ellende, maar aan het mooie dat nog steeds overblijft. Hierin ligt voor een groot deel het verschil tussen moeder en mij. Haar raad voor zwaarmoedigheid is: 'Denk aan al de ellende in de wereld en wees blij dat jij die niet beleeft.' Mijn raad is: 'Ga naar buiten, naar de velden, de natuur en de zon. Ga naar buiten en probeer het geluk in jezelf te hervinden; denk aan al het mooie wat er in jezelf en om je heen groeit en wees gelukkig.

Maar de dagen verstreken, en het werden weken en maanden, - verveling? Ik geef toe dat er niet altijd een boek bij de hand is om een aantal uren inhoud te verschaffen; je hebt ook al zonder dat er iets lukte op de piano proberen te fantaseren, je zit bij het raam een sigaret te roken en onwillekeurig bekruipt je een gevoel van afkeer van de hele wereld en van jezelf; de angstigheid overvalt je weer, de maar al te goed bekende angstigheid, en je springt op en gaat naar buiten waar je met het opgeruimde schouderophalen van de fortuinlijke naar de mensen die werken kijkt die geestelijk en materieel te weinig begiftigd zijn om niets te doen en te genieten.

Waarom heb ik er ooit genoegen mee genomen dat ik zou moeten leven in een onttoverde wereld, een leven van leegheid, sleur, van onzinnige procedures en sociale conventies? Waarin je je moet houden aan ongeschreven regels, zoals dat je hond niet op bed mag slapen, waarin je geluk moet doseren, waarin je altijd binnen de lijntjes moet kleuren en je iedere beslissing tot op het bot moet rationaliseren, ook al kom je keer op keer tot de conclusie dat je er op rationele wijze naast hebt gezeten? Dit is het dichtst bij een openbaring dat je als mens kunt komen: niet de wetenschap dat er een God bestaat, maar de wetenschap dat je het jezelf toestaat te geloven in dingen die je niet kunt toetsen.

Van Hermans wordt al 1½ of 2 jaar een roman aangekondigd, maar ik zie nergens iets ervan, ook geen voorpublikaatsies. Louis Paul Boon schrijft niet meer, maar schildert nu. Richard Minne is dood, Jan van Nijlen is dood, Pierre Kemp is dood. Het holle vat Mulisch is van eigen verbeelding gebarsten, Wolkers absoluut ongenietbaar geworden. Het zo geestdriftig begroete talent Hamelink is verzand. De gehele markt, de gehele Nederlandse levende literatuur is voor mij — een gek idee, net alsof je een heel groot strandbad of koncertzaal voor jezelf alleen hebt. Het is niet echt leuk, & je wordt er nerveus van. Autorijden terwijl er nergens ook maar iemand op de weg is, dagen, jaren lang. Toch moet je rechts blijven houden, richting aangeven etc. etc. Vreemd, heel vreemd. Kwam Willem Frederik Hermans maar eindelijk weer eens met iets groots.

Kom naar beneden!’ Ik kwam naar beneden, en toen ik weer op de grond stond, gaf mijn moeder me twee klappen in mijn gezicht. Wat zijn dat voor spelletjes?’ Ik wilde de Wildernis zien.’ Er is daar niets. Dat weet je.’ Als er niets is, kan het ook geen kwaad.’ Niets is het gevaarlijkste dat er is.’ Waarom?’ Als er niets is, kun je iets bedenken. Je zult de leegte niet kun¬nen verdragen. Het zal evengoed leeg zijn, maar je zult jezelf wijsmaken dat dat niet zo is.’ Wat ik mezelf wijsmaak is waar.’ Wat jij jezelf wijsmaakt is een verhaal.’ Dit is een verhaal: jij, ik, het schroothuis, de schat.’ Dit is het echte leven.’ Hoe weet je dat?’ Niemand zou er ooit voor betalen om ernaar te kijken.’ Ze draaide zich om om het haveloze huis weer binnen te gaan. Toen draaide ze zich weer om naar mij. En ik zou er alles voor over hebben om het niet te hoeven le¬ven.’ Je moet het niet leven. Je moet het veranderen.' 'Je begrijpt het niet, hè?’ Wat begrijp ik niet?’ Dit is het echte leven.

Bede Het is een voldoening te weten dat je goed hebt gehandeld, steeds je plicht hebt gedaan, je gegeven woord hebt gehouden en nooit meineed hebt gepleegd om een ander te bedriegen. Er wacht jou dan ook een lang leven vol vreugde, Catullus, na deze onbeantwoorde liefde. Alle goeds dat mensen elkaar kunnen zeggen of doen, heb jij gezegd of gedaan. Door haar verraad heb je al je vertrouwen verloren. Waarom je nog afmartelen? Verman je, trek je terug en maak jezelf niet ongelukkig tegen de wil van de goden. Het is lastig om een oude liefde op te geven, het is lastig, maar noodzakelijk. Dat is je enige redding, je enige kans op zege. Doe het of je nu kan of niet. Goden die vol mededogen al zovelen hebt bijgestaan in het aanschijn van de dood, red een ongelukkig mens die voorbeeldig heeft geleefd, van deze pest en plaag, van deze onlust die hem door merg en been drong en alle levensvreugde benam. Ik vraag niet dat zij me zou liefhebben of trouw zou zijn (dat is onmogelijk) ik wil alleen van haar genezen. Goden, gun mij die genade, ik heb mijn plicht gedaan. (Paul Claes)

Maar je ziet het als je oefent. Je contouren die dunner worden, je silhouet dat vervaagt. Je bent nog niet helemaal verdwenen. Dat duurt een hele poos. Jaren. Maar je verdwijnt. Je verdwijnt voor jezelf, wordt een ander, elke dag. Je bent niet wie je ooit was. De microscopisch kleine cellen die je gezicht vormen op de foto die je ouders in de kamer hebben hangen, zijn weg, vervangen door nieuwe. Je bent niet meer wie je was. Maar ik ben er nog wel, de atomen wisselen van plek. Zo is het ook met de mensen van wie je houdt. Met bijna stilstaande snelheid verkruimelen ze in je armen en je zou willen dat je je aan iets bestendigs in hen kon vastklampen, hun skelet, hun tanden kon vastpakken, de hersencellen, maar dat kun je niet, want bijna alles is water en het heeft geen zin dat vast te houden. Alle sporen verdwijnen, stukje bij beetje. En later verdwijnen de sporen die ze hebben achtergelaten, het huis waarin ze woonden, de tekeningen die ze voor je maakten, de woorden die ze op briefjes schreven. De herinneringen waarmee je achterblijft zullen uiteindelijk ook loslaten, als oud behang, en mettertijd zal het niet meer mogelijk zijn om antwoord te geven op de vraag of er op deze planeet aan de rand van dit perifere zonnestelsel ooit leven is geweest.

Dissociatie kun je bij jezelf als volgt herkennen: telkens als je een belemmerend patroon of automatisme in jezelf hebt ontdekt, is er een sterke neiging om er vanaf te willen. We zijn er diep van overtuigd dat ontplooiing inhoudt dat ‘lagere’ psychische automatismen zoals remmingen, afhankelijkheden, verslavingen en dwangmatigheden bestreden en geëlimineerd moeten worden om een beter en gelukkiger mens te worden. Dit is een van de belangrijkste misvattingen waardoor ons ego en dus ons lijden in stand gehouden worden.

In al deze ontsporende mechanismen zien we een overkoepelend of ‘metapatroon’, namelijk de drang tot zelfcontrole. Immers, mijn hele identiteit creëert de illusie dat als ik mezelf niet onder controle houd, mijn kern van slechtheid (het negatieve geloof !) naar buiten komt en schade gaat aanrichten. Deze illusie creëert haar eigen argumenten, kijk maar: eerst is er het negatieve geloof, bijvoorbeeld ‘ik ben zwak’. Daarop volgt de basisregel dat ik mezelf onder controle moet houden in zaken die ik lekker vind, bijvoorbeeld alcohol drinken. Het gedragspatroon zal vervolgens energie steken in het afremmen of onderdrukken van de zin in alcoholische drank. Dat wordt gevoeld als een beknelling. De frustratie daarover bouwt zich op en keert zich op een bepaald moment tegen de zelfcontrole. Er ontstaat een bui waarin we tegen onszelf iets zeggen in de trant van ‘Ach, wat kan het me ook eigenlijk verdommen, ik doe lekker even helemaal waar ik zin in heb.’ Er volgt een uitspatting plus de volgende dag een kater. Op dat moment is er een argument gecreëerd voor een nieuwe ronde van zelfcontrole, een zogenaamd zie-je-wel-argument: ‘Zie je wel dat je helemaal de mist in gaat als je jezelf niet onder controle houdt.’ Het negatieve geloof in de eigen zwakheid is bevestigd door het mislukken van de poging die zwakheid te bedekken met zelfcontrole.

Als het effect van een handeling precies het tegengestelde is van wat je ermee beoogt, dan spreken we van een contraproductieve reflex. Een veel gebruikt voorbeeld hiervan is krabben als je jeuk hebt van een muggenbeet: de jeuk wordt er juist erger door. Een verslaving is een schoolvoorbeeld van een contraproductieve reflex: het verslavende middel is bedoeld om een einde te maken aan een beknellend gevoel en in plaats daarvan een prettig gevoel te creëren. Dat lukt telkens heel eventjes tijdens de roes van het middel, maar tegelijkertijd versterkt het gebruik van dat middel de negatieve gevoelens die men er juist mee wilde ontvluchten. Als je drinkt om je geremdheid in gezelschap kwijt te raken, zul je jezelf steeds geremder gaan voelen en de drank steeds meer nodig hebben om nog af en toe iets spontaans te kunnen doen. Gebruik je pepmiddelen om van je chronische moeheid af te komen en het leven energieker tegemoet te treden, dan zul je je steeds vermoeider gaan voelen en op den duur niet eens je huis meer kunnen opruimen zonder het pepmiddel.

Misschien was het geheim van volwassen worden dat je je afkeerde van de lelijkste delen van jezelf.

Ik zou vaker dronken moeten worden. Het leuke ervan is dat je om jezelf kunt lachen, omdat je opeens een ander bent geworden. In het benevelde hoofd op dat vreemde, onhandige lijf is altijd een hoekje vrijgehouden voor je nuchtere ik, en dat zit van een afstandje toe te kijken en te lachen. Tenzij je van dronkenschap een gewoonte hebt gemaakt. Bij alcoholisten lacht hun ik niet meer, heb ik gehoord, maar vloekt het.

Eis van jezelf geen woord dat onze vormeloze ziel volkomen inlijst en in vuren letters haar verlicht en schittert als een crocus verloren in een grasveld grijs van stof. De man te zijn die in zekerheid wandelt, bevriend met de anderen en met zichzelf, zijn schaduw is het een zorg wat de hondster stempelt op een bladderende muur. Vraag niet om de spreuk die werelden opent, maar om een lettergreep, knoestig en droog als een tak. Slechts dit kunnen wij je zeggen vandaag: dat wat wij niet zijn, dat wat wij niet willen. vertaling Jan Emmens

Ik zou de ui te lijf moeten gaan: zo'n sappig geval dat vanaf de eerste aanraking je ogen zachtjes laat tranen tot je neus ook in actie schiet en je helemaal verloren bent. Je probeert nog met je onderarm het vocht uit je gezicht te wrijven maar niets helpt. (...) Op een dag vallen, net als bij mij, de schellen van je ogen. En dan kan je niet anders dan jezelf recht in de ogen kijken. De transformatie van ui naar mens.

Elke keer dat je van jouw waarheid afwijkt, beroof je jezelf van het groeipotentieel dat in ons zit.

Nee schat, er is maar één iemand, die jou gelukkig kan maken en dat ben je zelf. Jij bent verantwoordelijk voor jouw leven. Jij alleen en niemand anders. Als jij jezelf niet gelukkig kunt maken, kan niemand het. Misschien wel voor even, maar niet voor altijd.

Maar waarom waarom worden mensen dan verliefd? Omdat je in een relatie veel kunt leren. Over elkaar en over jezelf. Wij zijn allemaal spiegels voor elkaar.

De wereld is een spiegel , een reflectie van jezelf.

Alles wat we waarnemen, beoordelen we als mens. We geven het een label, het krijgt een stempel en we stoppen het in een hokje. Dat doen we omdat die hokjes onze wereld overzichtelijk maken. Hoe stom we het met ons volle bewustzijn ook vinden dat we in hokjes denken, onze hersenen vinden het, onbewust, heerlijk. Door dingen in een hokje te stoppen kunnen we ze sneller begrijpen. Dat schept orde in de chaos die de wereld met zich meebrengt en dat kost minder energie.

Soms lijkt het alsof je aan boord van een machtige onderzeeër moet gaan om de diepten van de menselijke ziel te bereiken, maar vervolgens vind je jezelf terug in een badkuip terwijl je in een duikpak kopje-onder probeert te gaan.

Bestaan is jezelf drinken zonder dorst.

De meeste kennis die we hebben verzameld over de dieren die in de zee leven, is nuttige kennis. Kennis die we kunnen inzetten om processen soepeler te laten verlopen, om de stabiliteit van onze omgeving te garanderen, om onszelf in leven te houden. Ik geloof dat de waaromvraag een ander soort kennis zoekt, de bevestiging van een zelf. Dat je niet alleen bent. Dat je jezelf ergens in kunt herkennen. Een spiegel, een wateroppervlak.

Zelfs in de beklaagdenbank is het altijd interessant om over jezelf te horen praten.

Je wordt jezelf in de ogen van een ander. Als die ander niet meer kijkt, ben je jezelf kwijt. Vooral als er tien jaar lang gekeken werd en met lof ook nog.

Het lange kijken naar het gewemel brengt me bijna in trance. Wie kent niet die momenten dat het leven even lijkt stil te staan, ... het zijn geen verloren momenten, het zijn kostbare momenten voor jezelf, ook al duren ze maar enkele hartslagen, het is het pure gevoel te bestaan.

Waarom kan iedereen zomaar leraar worden aan de kunstschool? Waarom bestaat er geen verplichte module: hoe omgaan met de gevoelens van hunkerende studenten en die van jezelf?

Je bent de tel kwijtgeraakt van de muren die je hebt opgetrokken. Je hebt jezelf heel slim gemaakt en welbespraakt, je hebt je haar gekleurd, geknipt, geschoren, zodat je op den duur zelf niet meer wist wie je was. Je werd sexy, zodat niemand je schaamte kon raden, jij niet in het minst. Je werd dominant zodat niemand je nog kon raken. Alleen vergat je dat niet geraakt worden betekent dat je heel alleen bent.

Het wondermooie en perverse aan eenzaamheid is dat ze je naar binnen brengt, naar een plek in jezelf waar het kalm is en goed. Maar alleen als je kunt leven met je fouten, natuurlijk. Je moet je eigen onvolkomenheid moedig onder ogen zien. Als je daartoe bereid bent, ontsluiten zich geheime tuinen waarvan de poort voor veel mensen altijd ge sloten blijft. Dwaal door die tuinen. Vind er de bontgekleurde bloemen en de zwarte modderpoelen. De vliegende vissen en de kronkelende slangen.

Als je geluk nastreeft voor anderen, vind je het misschien wel voor jezelf.

Ik wist dat volwassen mensen dit soort gesprekken voerden, dit soort gesprekken hoorden te voeren, dat je moest praten en je gevoelens moest uiten en naar de gevoelens van de ander moest luisteren en dat je in therapie moest gaan en aan jezelf moest werken en nu wist ik ook dat wie je bent iets anders hoort te zijn dan hoe je bent.

De spiegels zijn mijn toevoeging geweest... Ze helpen me. Bij elke moeilijke knoop die je doorhakt, dwingen ze je om eerst jezelf aan te kijken. Als je dat niet kunt, weet je dat je een fout maakt.

Proust laat ook zien dat er geen betere manier om anderen te misleiden bestaat dan eerst jezelf te misleiden: 'Men liegt het hele leven door, met name tegen geliefden, en bovenal tegen de vreemdeling wiens minachting ons de meeste pijn zou doen: zichzelf.

Misschien is het idee dat er een tijd bestaat waarin je zou kunnen samenvallen met jezelf, een tijd waarin je je thuis voelt, een illusie. Per definitie onmogelijk, omdat de definitie van leven veranderlijkheid is. Het is denk ik niet dat ik terugverlang naar vroeger. Ik wil niet achteruit - maar vooruit is ook weer zoiets. Het is het splijtende gevoel dat zich achter me een zwart-witfilm ontrolt, zonder geluid - het enige geluid dat je hoort is het geratel van een amechtige projector - terwijl vóór me een bonte kermis gaande is waarop het verplicht is een 3D-bril op te zetten. Het geluid staat te hard, de gezichten komen te dichtbij. Een polonaise waarbij je moet inhaken op straffe van onzichtbaarheid. Het heeft te maken met dat iedereen een vertegenwoordiger van zichzelf lijkt te zijn geworden, iedereen moet zich laten zien, en wat iedereen laat zien, moet dan weer het beste zijn dat hij of zij mogelijkerwijs kan laten zien. En dat is, ben ik bang, weer terug te voeren op het grote wereldwijde web waarop de mensheid sinds enige decennia is aangesloten en waarvan we waarschijnlijk nooit meer losgekoppeld raken. De druk om constant bereikbaar te zijn, jezelf in heel je glorie te openbaren, je kunsten en goede daden op eigen houtje te etaleren... Ik weet dat de sociale media ook zegenrijk effect sorteren - Revolutie! Solidariteit! Flashmobs! Spontane dansfestijnen! - maar zijn ze niet ook de gesel van deze tijd? Is de menselijke natuur opgewassen tegen de mogelijkheden die de techniek heeft geschapen? Is de mens zichzelf niet groter gaan wanen dan hij is, met alle gevolgen van dien, op individueel niveau en op het toneel van de wereldpolitiek?

Je moet voor jezelf kunnen zorgen in dit leven, maar toen wilde ik dat jij dat voor mij deed. Ik wilde me overgeven, Het idee dat overgave voorbijgaat maakt me verdrietig, maar ik weet dat het noodzakelijk is. Dat jij niet noodzakelijk bent.

Van zichzelf mag hij er niet zijn, dat hij er toch is komt omdat hij het zijn ouders niet aan kan doen er niet te zijn. Geen liefde kan aan de sensatie er van jezelf niet te mogen zijn een eind maken, daarom moet je er ook niemand mee lastig vallen.

Ook in een tijd van vrede betaal je een prijs om trouw te blijven aan jezelf, om oprecht te leven. Dit heb ik geleerd: hoeveel het ook kost, het is de prijs waard. Je kunt geen oppervlakkig of zinloos leven leiden. Betaal de prijs en wees er trots op dat je dat hebt gedaan, dat is mijn idee.

Yannick Dangre. Mensen, zo heet toch niemand? Het moet wel bijna een pseudoniem zijn. Als je echt 'Yannick Dangre' heet moet je wel gek zijn onder die naam poëzie te gaan schrijven, kun je net zo goed meteen 'rijkeluiszoontje' op je voorhoofd tatoeëren. Nee, als de jongen echt zo heet, mijn god, dan heb ik met hem te doen. Je ziet zijn moeder voor je, Helen Dangre, die tegen vader Jacques Dangre zegt, zeg, zullen we onze zoon Yves noemen? Nee, gotsiemikkie, wat gewoontjes, maak er maar Yannick van. Jakkie! Maar als hij echt Yannick Dangre heet, dan had hij wis en waarachtig poëzie geschreven onder de naam Frits van den Ende, of als het ludiek moest wezen Frits Mompelkut, en zo weet ik dus stellig te beweren dat het alleen een pseudoniem kan zijn, maar die gedachte is onverdraaglijk, ik kan er niet van slapen. Je gaat poëzie schrijven en je noemt jezelf 'Yannick Dangre'. En dan heb je tot overmaat van ramp zo'n 18e eeuwse krullendos, en schrijf je met een ganzenveren pen met grote sierlijke prulletters de derde nachtbundel van het jaar, geadverteerd als 'De wereld lijkt langzaam in een donkere nacht te verdwijnen en dat vraagt om reactie.' Nou, bij deze dan, Yannick. Met je nacht en navel. Kom uit de kast, zeg ik. Zou dit dezelfde onverlaat zijn die ook Chretien Breukers verzon?

Ik wil een keer een film maken die over het leven vóór de dood gaat, waarin alles te zien is wat er allemaal bestaat voor je doodgaat, maar ik bedoel daar vooral mee dat je niet ongemerkt doodgaat en daarna nog jarenlang blijft doorleven zonder dat de dingen je iets te zeggen hebben. Zoiets kun je juist heel goed in een film laten zien, omdat het dan net is of je er zelf bij bent. Ik wil iets met die beelden proberen te doen die ik soms zie wanneer ik tegen Cristina’s warme lichaam aan lig. Volgens mij begrijpen de mensen precies waar je het over hebt, als je het goed doet, om ze te laten zien wat werkelijk belangrijk is in de wereld, dat dat vaak veel minder kan zijn dan dat je een heel verhaal moet gaan zitten vertellen. Er zijn altijd dingen die groter zijn dan jezelf, dat merk je vooral wanneer je ergens ’s nachts bent met allemaal donkere heuvels om je heen, of wanneer je van die gigantische golven tegen de rotsen ziet beuken. Dan weet je dat het allemaal ergens anders vandaan komt en niet uit jezelf, dat je alleen maar goed moet kunnen luisteren om te weten wanneer het zover is. Wie de grote bewegingen ziet weet ook dat hij niet alleen is, wie daar geen oog voor heeft kan het verder wel vergeten.

Niets weet een mens over zichzelf. Je denkt dat het went om jezelf te zijn, maar het tegendeel is waar. Met de jaren begrijp je steeds minder wie die iemand is namens wie je spreekt en handelt.

Als je hersens had, probeerde je het systeem te slim af te zijn door allerlei omwegen te verzinnen, het op duistere akkoordjes te gooien met je bovengeschikten, door te liegen dat je zwart zag en gebruik te maken van kruiwagens. Dat werd dan een volledige baan. Toch besefte je steeds dat het aldus vervaardigde netwerk een net van leugens was en hoe groot je welslagen of je gevoel voor humor ook was, toch verachtte je jezelf. Zo behaalt het systeem de eindzege: of je het nu laat buigen of barsten, je voelt je toch even schuldig. Volgens het volksgeloof - en het bijpassende spreekwoord - is de duivel zo zwart niet als men hem schildert en de engel vast ook niet zo wit.

Als ik voor menig mens niet voldoende scheen te zijn, wat was je, dan eigenlijk voor jezelf?

Een ander mens geen woord, geen lucht of lach gunnen, ik weet niet, of je jezelf een grotere straf mag misgunnen.

Als je in de twintigste eeuw leeft, valt het niet moeilijk in hen die wanhopiger zijn dan jijzelf en die proberen het leven naar hun wil te modelleren, jezelf te ontmoeten.

En jij? Jij bent de vreemde hier, je blijft hier komen omdat je niet weet waar je anders naartoe moet, dát is de realiteit, verdorie, eindelijk heb je het tegen jezelf gezegd.

Het is ongelooflijk dat het verlies van iemand die je liefhebt je lichaam zo kan onttakelen. Alles doet zeer. Mijn botten, Mijn spieren, huid, heel mijn lijf reageert op mijn verdriet. Maar er komt een moment dat je te moe bent om nog te huilen, en je jezelf terug vind terwijl je alleen nog maar voor je uit kunt staren.

Hoe zien jullie jezelf? Als Amerikaanse of Britse staatsburgers?' - Kapitein Mackenzie 'Geen van beide,' zei Becca kortaf. 'We zijn geboren in India en hebben daar even lang gewoond als in alle andere landen. Engeland, Amerika, India, ik ben nergens echt thuis.

Brouwers noemt wielrennen de hardste sport die er is: ‘In de koers heb je een leven in de ploeg. Daarbuiten ben je alleen en moet je jezelf organiseren. Je hebt vrienden nodig om overeind te blijven en samen te trainen. Als dat steeds minder gebeurt, om welke reden dan ook, dan wordt het moeilijk.’ Wielrennen is een ploegsport, maar geen enkele ploegsport is zo individueel.

Ik dacht onlangs nog, wat zou het mooi zijn als je geluk kon fotograferen, om het te laten zien aan anderen of aan jezelf, als bewijs voor momenten waarop je 't moeilijk hebt om te geloven dat het wel degelijk bestaat.