Gombrowicz Quotes

Serious literature does not exist to make life easy but to complicate it.

Man is profoundly dependent on the reflection of himself in another man's soul, be it even the soul of an idiot.

Don't be fooled by your own wisdom

Beauty beheld in solitude is even more lethal.

Great! I've written something stupid, but I haven't signed a contract with anyone to produce solely wise and perfect works. I gave vent to my stupidity...and here I am, reborn.

Wielka Poezja będąc wielką i będąc poezją nie może nie zachwycać nas, a więc zachwyca!

Rzecz prosta, im mądrzejszy czytelnik, tym i książka okaże się mądrzejsza; im zaś czytelnik głupszy i bardziej jałowy, tym i książka będzie głupsza.

Great poetry must be admired, because it is great and because it is poetry, and so we admire it.

Against the background of general freakishness the case of my particular freakishness was lost.

Our element is unending immaturity.

Any artist who respects himself ought to be, and in every sense of the term, an emigre.

I placed no trust in faiths, doctrines, ideologies, institutions. Thus I could stand only upon my own feet. But I was a Pole, molded by Polishness, living in Poland. And so I needed to look deeper for my ‘self,’ in the place where it was no longer Polish but simply human

Not surprisingly, because too much attention to one object leads to distraction, this one object conceals everything else, and when we focus on one point on the map we know that all other points are eluding us.

I am a collection of the family's body parts.

You, oh mature ones, keep company solely with other mature ones, and your maturity is so mature that it can only chum up with maturity!

I became bold because I had absolutely nothing to lose: neither honors, nor earnings, nor friends. I had to find myself anew and rely only on myself, because I could rely on no one else. My form is my solitude.

Joey, it's high time, dear child. What will people say? If you don't want to be a doctor, at least be a womanizer, or a fancier of horses, be something... be something definite...

We say 'forest' but this word is made of the unknown, the unfamiliar, the unencompassed. The earth. Clods of dirt. Pebbles. On a clear day you rest among ordinary, everyday things that have been familiar to you since childhood, grass, bushes, a dog (or a cat), a chair, but that changes when you realize that every object is an enormous army, an inexhaustible swarm.

To contradict, even in little matters, is the supreme necessity of art today.

Isn't it true (I thought), that one is almost never present, or rather never fully present, and that's because we have only a halfhearted, chaotic and slipshod, disgraceful and vile relationship with out surroundings.

A universal style is one that knows how to embrace lovingly those not quite developed.

Don't change the beggar into a conqueror, because it was the beggar who led you to conquest.

W polowie drogi mojego zywota posrod ciemnego znalazlem sie lasu. Las ten co gorsza byl zielony.

Many a beauty in her own room behaves repulsively till one splits one's sides.

For Kierkegaard, for Heidegger, for Sartre, the more profound the awareness, the more authentic the existence. They measure honesty and the essence of experience by the degree of awareness. But is our humanity really built on awareness? Doesn't awareness--that forced, extreme awareness--arise among us, not from us, as something created by effort, the mutual perfecting of ourselves in it, the confirming of something that one philosopher forces onto another? Isn't man, therefore, in his private reality, something childish and always beneath his own awareness? And doesn't he feel awareness to be, at the same time, something alien, imposed and unimportant? If this is how it is, this furtive childhood, this concealed degradation are ready to explode your systems sooner or later.

Homeland is not a blot on a map but the living essence of man

It was too late to retreat - the world exists only because it is always too late to retreat.

Koniec i bomba, a kto czytał ten trąba!

Lata rozpadają się na miesiące, miesiące na dni, dni na godziny, minuty na sekundy, a sekundy przeciekają. Czym jestem? Jestem pewna ilością sekund - które przeciekły. Rezultat: nic. Nic.

I could have protested of course, who says I couldn't--I could have risen to my feet at any moment, walked up to them, and--no matter how difficult it would have been--made it abundantly clear that I was not seventeen but thirty. I could have--yet I couldn't because I didn't want to, the only thing I wanted was to prove that I was not an old-fashioned boy!

I even stopped walking to give some thought to the fact that everyone, after all, wants to be himself, so I too want to be myself, for example who would love syphilis, of course no one loves syphilis, but after all, a syphilitic man also wants to be himself, namely a syphilitic, it is easy to say "I want to be well again," and yet it sounds strange, as if to say "I don't want to be who I am.

The world was indeed a kind of screen and did not manifest itself other than by passing me on and on—I was just the bouncing ball that objects played with!

Dlaczego Słowacki wzbudza w nas zachwyt i miłość? (...) Dlatego, panowie, że Słowacki wielkim poetą był!

Literatura poważna nie jest po to, żeby ułatwiać życie, tylko żeby je utrudniać.

There is nothing that the mature hate more, there is nothing that disgusts them more, than immaturity

On siedział z sensem (bo czytał), a ja bez sensu siedziałem.

Na imię mu było Witold, nazwisko - Gombrowicz Z pozoru był to sobie zwykły spacerowicz Lecz tkwiła w nim dzika dziwność nieświadoma siebie Z tego konia kiedyś niezłe będzie źrebię

Listen, nitwit, what good will it do you to know whether I am "sincere" or "insincere"? What does this have to do with whether or not my thoughts are right? I can utter a soaring truth "insincerely" and say the stupidest thing "sincerely". Learn to judge the thought independently of who says it or how.

In Ferdydurke, Gombrowicz got at the fundamental shift that occurred during the twentieth century: until then mankind was divided in two--those who defended the status quo and those who sought to change it. Then the acceleration of History took effect: whereas in the past man had lived continuously in the same setting, in a society that changed only very slowly, now the moment arrived when he suddenly began to feel History moving beneath his feet, like a rolling sidewalk: the status quo was in motion! All at once, being comfortable with the status quo was the same thing as being comfortable with History on the move! Which meant that a person could be both progressive and conformist, conservative and rebel, at the same time!

I am told that César Aira writes two books a year, at least, some of which are published by a little Argentinean company named Beatriz Viterbo, after the character in Borges's story "The Aleph." The books of his that I have been able to find were published by Mondadori and and Tusquets Argentina. It's frustrating, because once you've started reading Aira, you don't want to stop. His novels seem to put the theories of Gombrowicz into practice, except, and the difference is fundamental, that Gombrowicz was the abbot of a luxurious imaginary monastery, while Aira is a nun or novice among the Discalced Carmelites of the Word. Sometimes he is reminiscent of Roussel (Roussel on his knees in a bath red with blood), but the only living writer to whom he can be compared is Barcelona's Enrique Vila-Matas. Aira is an eccentric, but he is also one of the three or four best writers working in Spanish today.

Istnieje gatunek zjawisk, których dżentelmen nie może znać z tej przyczyny, że gdyby je poznał, przestałby być dżentelmenem.

Ileż zdań można utworzyć z dwudziestu czterech liter alfabetu? Ileż znaczeń można wyprowadzić z setek chwastów, grudek i innych drobiazgów?

A hanged sparrow! Who would ever think of hanging a sparrow? It's like flavoring borscht with two mushrooms instead of just one—it's too much!

fulfillment is always murky, insufficiently clear, devoid of the greatness and purity of the undertaking.

If you were to stare at this box of matches, you could extract entire worlds out of it. If you search for tastes in a book, you will certainly find them because it was said: seek and ye shall find. But a critic should not rifle, search. Let him sit back with folded arms, waiting for the book to find him. Talents should not be sought with a microscope, a talent should let people know about itself by striking at all the bells.

Vadinas, varomoji jėga yra ne individo sąžinė, o santykis, atsiradęs tarp jo ir kitų žmonių. Ne todėl blogai elgiamės, kad sunaikinome savyje Dievą, o todėl, kad Dievas ir net Šetonas tampa nesvarbūs, nes sankciją veiksmui suteikia kitas žmogus.

Why, my man is created from the outside, that is, he is inauthentic in essence- he is always not-himself, because he is determined by form, which is born between people. His "I", therefore, is marked for him in that "interhumanity." An eternal actor, but a natural one, because his artificiality is inborn, it makes up a feature of his humanity-to be a man means to be an actor-to be a man means to pretend to be a man-to be a man means to "act like" a man while not being one deep inside-to be a man is to recite humanity.

Dzieje kultury wykazują, ze głupota jest siostrą bliźniaczą rozumu, ona rośnie najbujniej nie na glebie dziewiczej ignorancji , lecz na gruncie uprawnym siódmym potem doktorów i profesorów. Wielkie absurdy nie są wymyślane przez tych, których rozum krząta się wokół spraw codziennych. Nic dziwnego zatem, że właśnie najintensywniejsi myśliciele bywali producentami największego głupstwa. / The history of culture shows that foolishness is a twin sister of wisdom. It does not flourish on the fields of pure ignorance but on the fields tirelessly plowed by doctors and professors. Great absurdities do not flourish where one is busy with everyday life. No wonder that sometimes most vigorous thinkers come up with utmost stupidities. (Dziennik 1956, XIX, Thursday)

Mnie Bóg, w życiu moim, nigdy nie był potrzebny - od najwcześniejszego dzieciństwa, ani przez pięć minut - byłem zawsze samowystarczalny. / I have never in my life needed God - from the infancy, since I was 5, I was self-sufficient. (Dziennik 1956, XVIII Niedziela)

...this furtive childhood, this concealed degradation is ready to explode your systems sooner or later.

I am very afraid of the devil. A strange confession from the lips of an unbeliever.

The individual is a nut so impossible to crack that no theoretic tooth will be able to manage it. And so nothing will be able to justify your defeat, bumblers!

Byla to veliká odbornice na čekání, mírná, pasivní, nesmělá, a proto ji často bolely zuby, neboť se skvěle hodila do čekárny u zubaře a její zuby o tom věděly.

The eyes of boredom, old buddy, are bigger than those of fear! When you're bored, God only knows what you might imagine!

Nie ufałem wiarom, doktrynom, ideologiom, instytucjom. Mogłem więc oprzeć się tylko na sobie. Ale przecież byłem Polakiem, urobionym przez polskość, żyjącym w Polsce. No więc trzeba mi było poszukać mojego "ja" głębiej, tam gdzie ono już nie było polskie, a po prostu człowiecze.

... a novel which I called Pornografia. At that time it wasn’t such a bad title, today, in view of the excess of pornography, it sounds banal, and in a few languages it was changed to Seduction.

My literature must remain that which it is. Especially that something which does not fit into politics and does not want to serve it. I cultivate just one politics: my own. I am a separate state.

(…) jest naiwnością mniemanie, jakoby zachwyt nasz wobec dzieła sztuki z nas samych pochodził: że zachwyt ten w sporej mierze nie rodzi się z ludzi, ale między ludźmi, i jest to tak jakbyśmy wzajemnie zmuszali się do zachwytu (choć nikt „osobiście” nie jest zachwycony). / It is naive to believe that the admiration for a masterpiece is spontaneous. The admiration, to a great extent, is not born within people but between people, as if we forced each other to admire (while no one is “personally” enraptured). (Dziennik, 1956, XX, Wtorek I)

A jak tak se svými Papíry a Myslí dováděl, inteligentněji se stával stále stále inteligentnějším a ta jeho inteligence, sama sebou rozmnožená a sama na sobě obkročmo sedíc, v tak ukrutnou inteligenci přerůstala, že člověka až hrůza jímala!

Average intelligence loves blinders, which facilitate an even trot; but a brisker and livelier intelligence desires uncertainty, risk, a play of more deceptive and elusive forces...where one can preserve flight, pride, joke, confession, rapture, play, struggle.

If he [the Artist] were to take up the pen it would be...to better express his individuality and explain it to others; or else to put his internal affairs in order...to deepen and sharpen his relationship with his fellow men because other souls exert an immense and creative influence on our soul; or to try to fight for a world as he would like it to be, for a world that is indispensable to his life.

Czy więc nic nigdy nie może zostać naprawdę wyrażone, oddane w swoim stawaniu się anonimowym, nikt nigdy nie zdoła oddać bełkotu rodzącej się chwili, jak to jest, że, urodzeni z chaosu nie możemy nigdy z nim się zetknąć, zaledwie spojrzymy, a już pod naszym spojrzeniem rodzi się porządek... i kształt...

Sonuna kadar insan olmayanların sonuna kadar dünya olmayan dünyasını bir ân bile unutamıyordum -ve panikle korka korka, acayip iğrene iğrene, onun bataklık yeşilini sadece gözümde canlandırdığımda bile ürpere ürpere yine de ondan kopmayı beceremiyordum; mini mini bir kuşun yılanın görüntüsüyle büyülenmesi gibi büyülenmiştim.

Yo, bana o istiridye gibi kolaycacık yutu yutuverdiğimiz uyaklanmış acılarınızdan söz etmeyin, söz etmeyin ayıbın şekerlemelerinden, dehşetin çikolatalı kremasından, sefaletin kurabiyelerinden, acının bonbonlarından ve yılgının doyumsuz lezzetlerinden. Ve korkusuz parmağıyla toplumsal yaraların en kanlılarını, misal altı kişilik bir işçi ailesinin açlıktan ölmesini kaşıyan bir hanım kızımız, toplumun karşısında aynı parmakla kulağını karıştırmaya niye cesaret edemesin, niye diye soruyorum.

La camera si riempì ora di azioni decise e precise, le quali però, essendo nate dalla noia, dall'oziosità, dal capriccio, celavano in sé una certa dose di imbecillità.

Rewolucja polega na przezwyciężeniu odziedziczonej świadomości

I do not believe in a non-erotic philosophy. I do not believe in any desexualized idea.

KSIĄŻĘ (do Walentego) Walenty, proszę się nie pętać. (Walenty wychodzi)

KSIĄŻĘ (rozgląda się, zgnębiony) Drzewa i drzewa... Chciałbym, żeby się coś stało.

La normalidad es un equilibrista sobre el abismo de la anormalidad. ¡Cuántas ocultas demencias contiene el orden cotidiano!

Two conspirators with a frog, following the line of a whiffletree.

Starajcie się przezwyciężyć formę, wyzwolić się z formy. Przestańcie utożsamiać się z tym, co was określa. Próbujcie uchylić się wszelkiemu swemu wyrazowi. Nie ufajcie własnym słowom. Miejcie się na straży przed wiarą waszą i nie dowierzajcie uczuciom. Wycofajcie się z tego, czym jesteście na zewnątrz, i niech lęk was ogarnie przed wszelkim uzewnętrznieniem, tak właśnie, jak ptaszka drżenie ogarnia wobec węża. Albowiem jest błędny postulat, jakoby człowiek miał być określony, to znaczy niewzruszony w swoich ideach, kategoryczny w swoich deklaracjach, niewątpliwy w swej ideologii, stanowczy w swych gustach, odpowiedzialny za słowa i czyny, ustalony raz na zawsze w całym swoim sposobie bycia. Rozpatrzcie bliżej chimeryczność tego postulatu. Żywiołem naszym jest wieczysta niedojrzałość. Co dzisiaj myślimy, czujemy, będzie nieuniknienie głupstwem dla prawnuków. Lepiej tedy, abyśmy już dzisiaj uznali w tym porcję głupstwa, którą przyniesie czas… i ta siła, która was zmusza do przedwczesnej definicji, nie jest, jak sądzicie, siłą całkowicie ludzką. Niezadługo zdamy sobie sprawę, że już nie to jest najważniejsze: umierać za idee, style, tezy, hasła, wiary; i nie to także: utwierdzać się w nich i zamykać; ale co innego, ale to: wycofać się o krok i zdobyć dystans do wszystkiego, co nieustannie wydarza się z nami.

Czyżby znudziły ci się twoje gry i zabawy dziecięce? Czy masz dosyć gry w tenisa ? Czyżbyś znudził się grą w brydża i grą w polo? Ależ w takim razie masz jeszcze grę w football i grę w domino.

Kryzys intelektualny jaki przeżywamy, nie tyle może należy przypisywać zwątpieniu w siłę rozumu, ile temu, że jego zasięg jest tak nieznaczny. Z przerażeniem ujrzeliśmy, że otacza nas milionowy bezmiar umysłów ciemnych, które porywają nam prawdy nasze, aby je paczyć, pomniejszać, przerabiać na narzędzie swoich namiętności; i odkryliśmy, że ilość ludzi jest bardziej decydująca niż jakoś prawd.

GAŁKIEWICZ Ale ja nie mogę zrozumieć! Nie mogę zrozumieć, jak zachwyca, jeśli nie zachwyca. NAUCZYCIEL Jak to nie zachwyca Gałkiewicza, jeśli tysiąc razy tłumaczyłem Gałkiewiczowi, że go zachwyca. GAŁKIEWICZ A mnie nie zachwyca. NAUCZYCIEL To prywatna sprawa Gałkiewicza. Jak widać, Gałkiewicz nie jest inteligentny. Innych zachwyca. GAŁKIEWICZ Ale, słowo honoru, nikogo nie zachwyca. Jak może zachwycać, jeśli nikt nie czyta oprócz nas, którzy jesteśmy w wieku szkolnym, i to tylko dlatego, że nas zmuszają siłą... NAUCZYCIEL Ciszej, na Boga! To dlatego, że niewielu jest ludzi naprawdę kulturalnych i na wysokości... GAŁKIEWICZ Kiedy kulturalni także nie. Nikt. Nikt. W ogóle nikt. NAUCZYCIEL Gałkiewicz, ja mam żonę i dziecko! Niech Gałkiewicz przynajmniej nad dzieckiem się ulituje! Gałkiewicz, nie ulega kwestii, że wielka poezja powinna nas zachwycać, a przecież Słowacki był wielkim poetą... Może Słowacki nie wzrusza Gałkiewicza, ale nie powie mi chyba Gałkiewicz, że nie przewierca mu duszy na wskroś Mickiewicz, Byron, Puszkin, Shelley, Goethe... GAŁKIEWICZ Nikogo nie przewierca. Nikogo to nic nie obchodzi, wszystkich nudzi. Nikt nie może przeczytać więcej niż dwie lub trzy strofy. O Boże! Nie mogę... NAUCZYCIEL Gałkiewicz, to jest niedopuszczalne. Wielka poezja, będąc wielką i będąc poezją, nie może nie zachwycać nas, a więc zachwyca. GAŁKIEWICZ A ja nie mogę. I nikt nie może! O Boże! Nauczycielowi pot kroplisty zrosił czoło, wyjął z pugilaresu fotografię żony i dziecka i próbował wzruszyć nimi Gałkiewicza, lecz ten powtarzał tylko w kółko swoje: "Nie mogę, nie mogę".

Przekleństwem ludzkości jest, iż egzystencja nasza na tym świecie nie znosi żadnej określonej i stałej hierarchii, lecz że wszystko ciągle płynie, przelewa się, rusza i każdy musi być odczuty i oceniony przez każdego, a pojęcie o nas ciemnych, ograniczonych i tępych jest nie mniej doniosłe niż pojęcie bystrych, światłych i subtelnych. Gdyż człowiek jest najgłębiej uzależniony od swego odbicia w duszy drugiego człowieka, chociażby ta dusza była kretyniczna.

And just as he had earlier, during their lunch hour, insinuated the problem of innocence to the formalists - which had incensed them and boosted their immaturity a hundredfold - he was now making an issue of my modern legs. And there I was, listening and lapping it all up - his linking the calves of my legs with those of the new generation - and coming to feel the cruelty of youth toward old calves! And there was also a kind of leg camaraderie with the schoolgirl, plus a clandestine, voluptuous collusion of legs, plus leg patriotism, plus the impudence of young legs, plus leg poetry, plus young-blooded pride in the calf of the leg, and a cult of the calf of the leg. Oh, what a fiendish body part!

Przeczuwam (ale nie wiem, czy już mogą to wyznać me wargi), że wkrótce nastąpi czas Generalnego Odwrotu. Zrozumie syn ziemi, że nie wyraża się w zgodzie ze swoją najgłębszą istotą, lecz tylko i zawsze w formie sztucznej i boleśnie z zewnątrz narzuconej, bądź przez ludzi, bądź też przez okoliczności. Pocznie przeto lękać się tej formy swojej i wstydzić się jej, jak dotąd czcił ją i nią się pysznił. Wkrótce poczniemy obawiać się naszych osób i osobowości, stanie się nam jasne bowiem, że one bynajmniej nie są w pełni nasze. I zamiast ryczeć: "Ja w to wierzę - ja to czuję - ja taki jestem - ja tego bronię" - powiemy z pokorą: "Mnie się w to wierzy - mnie się to czuje - mnie się to powiedziało, uczyniło, pomyślało".

It is not without pleasure that i can tell my majestic colleagues who write for humanity, and in the name of humanity, that i have never written a single word other than for a selfish purpose; but at, each time, the work betrayed me and escaped from me

You think that I am naive, but it is you who are naive. You have no idea what is happening inside of you when you look at a painting. You think that you are getting close to art voluntarily, enticed by its beauty, that this intimacy is taking place in an atmosphere of freedom and that delight is being born in you spontaneously, lured by the divine rod of Beauty. In truth, a hand has grabbed you by the scruff of the neck, led you to this painting and has thrown you to your knees. A will mightier than your own told you to attempt to experience the appropriate emotions. Whose hand and whose will? That hand is not the hand of a single man, the will is collective, born in an interhuman dimension, quite alien to you. So you do not admire at all, you merely try to admire.

Przede wszystkim zerwijcie raz na zawsze z tym słowem: sztuka, a także z tym drugim: artysta. Przestańcie nurzać się w tych słowach, które powtarzacie z nieskończoną monotonią. Czyż nie jest tak, że każdy jest po trosze artystą? Nie jestże prawdą, że ludzkość tworzy sztukę nie tylko na papierze lub na płótnie, ale w każdym momencie życia codziennego - i gdy dziewczę wpina kwiat we włosy, gdy w rozmowie wypsnie się wam żarcik, gdy roztapiamy się w zmierzchowej gamie światłocienia, czymże to wszystko jest, jeśli nie praktykowaniem sztuki?

Poszedłem do modnego sklepu Ostende i kupiłem parę bucików żółtych, które okazały się za ciasne. Wróciłem więc do sklepu i wymieniłem tę parę na inną, tego samego fasonu i numeru i w ogóle identyczną pod każdym względem, która okazała się równie ciasna. Bywa, iż sobą zdumiewam siebie.

Kneadalski shrank, crouched, and hit him from below with a shattering, copycat counterface as follows: he too rolled his eyeballs, lifted them and ogled, he too opened his mouth in calflike rapture, and, his face thus prepared, he moved it in circles till a fly fell into his gaping mouth; he then ate it.

Na gruncie sztuki to odmienne (powiedziałbym: niechętne, lekceważące) podejście do formy może zapewnić odnowienie i rozszerzenie środków artystycznego wyrazu. Proklamując wszędzie gdzie się da, zasadę, że człowiek jest wyższy od swoich wytworów, dostarczam swobody, jakiej bardzo potrzebuje dzisiaj nasza pokurczona dusza.

Dlaczego nie chce się wam przyjąć do wiadomości, iż wyrafinowania nie tylko nie wykluczają prostoty, lecz właśnie powinny i muszą iść z nią w parze? Że ten, kto komplikując siebie, nie potrafi jednocześnie siebie upraszczać, traci zdolność przeciwstawienia się wewnętrznego siłom, które w sobie obudził i które go zniszczą?

Moim uczniom mówię: pamiętajcie, że nie jestem jednym z waszych zacnych, patentowanych i gwarantowanych profesorów. Ze mną nigdy nic nie wiadomo. W każdej chwili mogę powiedzieć głupstwo, albo skłamać - w ogóle wystrychnąć na dudka. Ze mną nie ma żadnej gwarancji. Jestem drań - lubię się zabawić - i gwiżdżę - gwiżdżę - gwiżdżę... na was i na moje nauczanie.

Masum olmama arzularında masumdular. Kollarında bir kadın varken masumdular. Kavga ve dövüşte masumdular. Ezberden şiirler okurken masumdular. Masumca davranırlarken masumdular. Hatta kan dökerlerken, işkence yaparlarken, tecavüz ederlerken ya da söverlerken bile, bir mübarek masumiyetin tehdidindeydiler – ve bunların hepsi, masumluğun içine düşmemek içindi.

Nauczyciele, wychowawcy, kierownicy duchowi? W istocie, oni nauczyli czytelnika polskiego tej prawdy o literaturze, że ona jest czymś w rodzaju szkolnych wypracowań, pisanych po to aby belfer mógł postawić stopień [...] Są to mistrzowie trywializacji, artyści w przemienianiu ostrego życia w nudną papkę, gdzie wszystko jest mnie więcej równie mierne i nieważne.

Chcesz wiedzieć kim jesteś? Nie pytaj. Działaj. Działanie cię określi i ustali. Z działania swojego się dowiesz. Ale działać musisz jako "ja", jako jednostka, bo tylko własnych potrzeb, skłonności, namiętności, konieczności możesz być pewny. Tylko takie działanie jest bezpośrednie, jest prawdziwym wydobywaniem siebie z chaosu, autostwarzaniem. Reszta - czyż to nie recytowanie, wypełnianie schematów, tandeta, kicz?

Niektórzy z nich - pisarzy tutejszych - są obdarzeni sprawnym mechanizmem mózgowym i celnością wyrazu, ale nie mogą ruszyć z miejsca tylko dlatego, że ugrzęźli w problematyce odziedziczonej, już przeczasiałej. To się zdarza właśnie nowoczesnym, z pozoru, umysłom. Szukają wciąż zwycięstwa w ramach tej samej gierki. A przecież trzeba by kopnąć szachownicę i zburzyć grę. Postawienie nowych zagadnień - oto najlepszy sposób załatwienia starych.

A płyńcież wy, płyńcież Rodacy do narodu swego! Płyńcież wy do narodu waszego Świętego, chyba Przeklętego! Płyńcież do Stwora tego św. Ciemnego, co od wieków zdycha, a zdechnąć nie może!, Płyńcież do Cudaka waszego św., od Natury całej przeklętego, co wciąż się rodzi, a przecież wciąż Nieurodzony! Płyńcież, płyńcież, żeby on wam ani Żyć, ani Zdechnąć nie pozwalał, a na zawsze was między Bytem i Niebytem trzymał. Płyńcież do Ślamazary waszy św. Żeby wasz ona dali Ślimaczyła! Okręt już skosem się zwrócił i odpływał, więc jeszcze to mówię: - Płyńcież do Szaleńca, Wariata waszego św. ach chyba Przeklętego, żeby on was skokami, szałami swoimi Męczył, Dręczył, was krwią zalewał, was Rykiem swym ryczał, wyrykiwał was Męką zamęczał, Dzieci wasze, żony, na Śmierć, na Skonanie sam konając w konaniu swoim Szału swojego was Szalał, Rozszalał! Z takim więc Przekleństwem od okrętu się odwróciwszy, do miasta wstąpiłem”.

Próbowałem dać charakterystykę dzisiejszego myślenia mówiąc, na przykład, że jest "zredukowane", że odczuwamy je jako coś "działającego nie tylko na zewnątrz, ale i wewnątrz, stwarzającego tego co myśli", powoływałem się na naukę, na Husserla i Marcela - Boże, zmiłuj się, mówiłem jak zawsze się mówi, jak mówią nawet najznakomitsi tj. udając, że jestem u siebie w domu i że to dla mnie chleb z masłem, gdy pierwszy lepszy niedyskretny kwestionariusz położyłby mnie na łopatki. Ale już tak przyzwyczaiłem się do mistyfikacji!

Wednesday Wind and spindles of clouds crowding the peaks from the south. A lone chicken pecks away on the lawn.... To be a concrete man. To be an individual. Not to strive to transform the whole world. To live in the world, changing it only as much as possible from within the reach of my nature. To become real in harmony with my needs, my individual needs. I do not want to say that collective and abstract thought, that Humanity as such, are not important. Yet a certain balance must be restored. The most modern direction of is one that will rediscover the individual man.

Tak więc, gdy na estradzie pianista bębni Szopena, mówicie, że czar Szopenowskiej muzyki w kongenialnej interpretacji genialnego pianisty oczarował słuchaczy. Lecz, być może, w rzeczywistości żaden ze słuchaczy nie został oczarowany. Nie jest wykluczone, że gdyby im nie było wiadome, że Szopen jest wielkim geniuszem, a pianista - również, z mniejszym wysłuchaliby żarem tej muzyki. Jest możliwe również, że jeśli każdy z nich, blady z entuzjazmu, bije brawo, krzyczy i się miota, należy przypisać to temu, iż inni także miotają się krzycząc; albowiem każdy z nich myśli, że inni doznają straszliwej rozkoszy, nadziemskiego wzruszenia, wobec czego i jego wzruszenie zaczyna rosnąć na cudzych drożdżach; i w ten sposób łatwo może się wydarzyć, że choć nikt na sali nie został bezpośrednio zachwycony, wszyscy przejawiają oznaki zachwytu - ponieważ każdy przystosowuje się do swych sąsiadów. I dopiero gdy wszyscy w kupie podniecą się między sobą należycie, dopiero wówczas, mówię, te oznaki wywołują w nich wzruszenie - musimy bowiem przystosowywać się do naszych oznak. Lecz także jest pewne, że uczestnicząc w owym koncercie, wypełniamy coś w rodzaju aktu religijnego (zupełnie jakbyśmy asystowali Mszy świętej), pobożnie klęcząc przed Bóstwem artyzmu.

I do not fear that "future generations will not read novels," etc. It is probably a complete misunderstanding to conceive of serious art in categories of production, market, readers, supply and demand(...)art is not the fabrication of stories for readers but a spiritual cohabitation, something so tense and so separate from science, even contradictory to it, that there can be no competition between them. If someone fine, dignified, prolific, brilliant (this is how one ought to speak of artists this is the language art demands) is born in the future, if someone unique and unrepeatable is born, a Bach, a Rembrandt, then he will win people over, charm and seduce them...

Wiedza i prawda od dawna już przestały być naczelną troską intelektualisty - zastąpiła je troska o to po prostu, żeby się nie dowiedziano, że on nie wie. Intelektualista, rozsadzany treściami, których sobie nie przyswoił, kluczy jak może, byle nie dać się przyłapać. Środki ostrożności? Formułować chytrze, żeby nie złapano za słówko. Nie wychylać nosa poza to, co jako tako się opanowało. Używać pojęć skrótowo, niby że to one są już wszystkim doskonale znane, a w gruncie rzeczy, aby nie zdradzić się z ignorancją. Dawać do zrozumienia, że się wie. Powstał kunszt specjalny zręcznego szermowania myślami nieopanowanymi z miną, jak gdyby wszystko było w największym porządku. Powstała specjalna sztuka cytowania i zażywania nazwisk.

Mówią o tym wszystkim niby do mnie, ale właściwie między sobą, żalą się, jęczą, pewni z resztą mojej pisarskiej aprobaty, że ja, jako pisarz, podzielę w pełni gorycze ich "pracy na ludem" i "pracy na niwie", tej całej żeromszczyzny tandilowskiej. [...] - Dajcie żyć ludziom! - mówię. - Ależ... - Skąd wam się wzięło, że wszyscy muszą być inteligentni i oświeceni? - Jak to?! - Zostawcie chamów w spokoju! Padło słowo "cham" (bruto) i co gorzej "gmin" (vulgo) - od których stałem się arystokratyczny. Było to jak gdybym wypowiadał wojnę. Zerwałem maskę układności. Teraz oni stali się ostrożni. - Pan neguje konieczność powszechnego oświecenia? - Oczywiście. - Ależ... - Precz z tym nauczaniem! Tego było za dużo. Cortes wziął pióro do ręki, obejrzał stalówkę pod światło, dmuchnął. - Nie rozumiemy się - powiedział, jakby zmartwiony. A młody człowiek mruknął w cieniu, niechętnie, zjadliwie: - Pan chyba faszysta co?

Oy, hayır, hakkında konuştuğum yazar, kendisini olgun saydığı için değil, fakat tam da kendi olgunlaşmamışlığını tanıdığı için, bir biçimi olmadığını ve tırmanmakta olan, ama daha tırmanıp çıkmamış biri olduğunu, yapılmakta olan, ama henüz yapılıp bitmemiş biri olduğunu bildiği için kendisini yazmaya verecektir. Eğer nasibine başarısız ve budalaca bir eser yazmak düşerse, diyecektir ki: “Harika! Aptalca yazdım, ama kimseyle sadece akıllıca, mükemmel eserler verme anlaşması yapmamıştım. Kendi budalalığıma ifade kazandırdım ve bundan ötürü de seviniyorum, değil mi kendime karşı uyandırdığım isteksizlik ve insani katılık beni şekillendiriyor ve işliyor, sanki yeni baştan yaratıyor ve işte ben bir kez daha yeni doğmuş oluyorum.” Bundan da görülüyor ki sağlıklı bir felsefesi olan ozan, kendi içinde öyle bir pekişmiştir ki onu aptallık ve olgunlaşmamışlık bile ne ürkütebilir ne de bir zarar verebilir – sizler, korku sesinizi sizden aldığı için, handiyse hiçbir şey ifade edemeyecek bir durumdayken, o, açık alınla kendisini ifade edebilir ve kendi ataleti içinde görünür olabilir.

Nie mogę więc się skarżyć, jednak coś z życia wyciągnąłem, a że inni więcej, no cóż, zresztą kto ich wie, każdy tylko trajluje, przechwala się, że z tą, że z tamtą, a naprawdę bida z nędzą, wraca do domu, siada, buty zdejmuje, do łóżka się kładzie sam z sobą, więc po co tyle gadania, ja przynajmniej, wie pan, jak człowiek tak na sobie się skupi i zacznie sobie małe, nieznaczne przyjemnostki świadczyć, nie tylko zresztą erotyczne, bo na przykład, może się pan jak basza zabawić kuleczkami z chleba, przecieraniem binokli, ze dwa lata to uprawiałem, tu mnie głowę suszą sprawami rodzinnymi, biurowymi, polityką, a ja sobie binokle… otóż, mówię, co to ja chciałem, acha, pan nie ma pojęcia jak się od takich drobnostek ogromnieje, wprost nie do wiary, człowiek się rozrasta, swędzi pana pięta to jakby gdzieś daleko na Wołyniu, na kresach, zresztą ze swędzenia pięty też można mieć trochę satysfakcji, wszystko zależy od podejścia, ujęcia intencji, panie, jeśli odcisk może boleć, to dlaczegożby nie miał i rozkoszy przysporzyć? A wsadzenie języka w zakamarki zębów? Co chciałem powiedzieć? Epikureizm, czyli rozkosznisium, może być dwojakie, bo primum dzik, bawół, lew, secundum pchełka, muszka, ergo w skali wielkiej i w skali małej, ale, jeśli w małej, to potrzebna jest zdolność mikroskopowania, dozyfikowania i właściwego podzielenia, lub rozczłonkowania, bo jedzenie karmelka możesz pan rozłożyć na etapy primum wąchanie secundum lizanie, tertium wsadzanie, quartum zabawki z językiem, ze ślinką, quintum wyplucie na rękę, przypatrzenie się, sextum rozpęknięcie za pomocą zęba, że poprzestanę na tych kilku etapach, ale, jak pan widzi, można już sobie jako tako poradzić i bez dancingów, szampana, kolacyjek, kawioru, dekoltów, frufru, pończoszek, majteczek, biustów, wyprężeń, skotek hi, hi, hi, ojej, co pan, jak pan śmie, hihihi, hahaha, ;hochoch, yych, yych, z karczkiem. Ja przy kolacji sobie siedzę, z rodziną gawędzę, z lokatorami, a przecie i tak trochę paryskiego szantanu sobie po cichu wyskrobię. I niech mnie przyłapią! Tle, he, he, nie przyłapią! Cała rzecz polega na pewnego rodzaju wewnętrznym wymoszczeniu się rozkosznisiowym i przyjemnościowym z wachlarzami, z pióropuszami, w rodzaju Sułtana Selima Wspaniałego. Ważne są wystrzały artylerii. Oraz bicie w dzwony. Wstał, ukłonił się, zaśpiewał: Gdy się nie ma, co się lubi To się lubi, co się ma!

Cuvintele lui Cioran răspândesc umezeala pivnițelor și putreziciunea mormintelor, dar sunt prea meschine. (...) Tot ce are comun un literat, fie el și de un mai mic calibru, cu Kafka, Conrad sau Mickiewicz, ceea ce este talent autentic sau autentică superioritate sau autentică maturitate - nu are ce căuta în ”pivnița” lui Cioran. Aș vrea să-i reamintesc lui Cioran că nu numai arta în exil, ci, în genere, orice fel de artă se află în cea mai strânsă relație cu descompunerea, se naște din decadență, este preschimbarea maladiei în sănătate. Și orice artă, în general, vine în atingere cu ridicolul, înfrângerea, umilința. Oare să existe un artist, care să nu fie, așa cum spune Cioran, ”o făptură plină de ambiție, agresivă în căderea sa, un ins dezamăgit dublat de un cuceritor”? Oare a văzut vreodată Cioran un artist, un scriitor, care să nu fie, să nu fie nevoit să fie un megaloman? Și arta, așa cum a spus cândva pe bună dreptate Boy, este un uriaș cimitir: din o mie de indivizi care n-au reușit să se realizeze, menținându-se în zona unei dureroase insuficiențe, doar unul sau doi vor reuși cu adevărat ”să existe”. Așadar, această murdărie, veninul acestor ambiții înșelate, zbaterea aceasta în gol, această catastrofă nu au prea multe în comun cu emigrarea, și destule cu arta - constituie trăsătura caracteristică a oricărei cafenele literare și este cu adevărat destul de indiferent în ce parte a lumii se chinuie niște scriitori, care nu sunt de ajuns de scriitori pentru a fi cu adevărat scriitori.